Từ năm 2000 tới nay, Việt Nam đã trải qua 3 thế hệ startup. Mặc dù mỗi thế hệ có những nét đặc trưng riêng, song hầu hết các startup này đều có điểm chung là ứng dụng nền tảng công nghệ cốt lõi vững chắc để có được lợi thế cạnh tranh cho công ty mình.

Lê Hoàng Uyên Vy với công việc ưa thích khi đồng hành cùng những startup Việt

Lê Hoàng Uyên Vy là một cái tên nổi tiếng trong giới startup. Cô gái này nằm trong danh sách 30 gương mặt trẻ của Forbes U30 tại Việt Nam và châu Á, từng giữ vai trò Giám đốc trang thương mại điện tử Adayroi của Vingroup. Uyên Vy hiện giữ chức Đối tác điều hành (General partner) quỹ ESP Capital, chuyên đầu tư vào các startup công nghệ.

Nói về con đường khởi nghiệp gian nan nhưng khá đặc biệt của mình, Uyên Vy khẳng định nguồn vốn chỉ là một phần giúp startup đi lâu hơn chứ không phải là tất cả. Với công việc hiện tại là Đối tác điều hành quỹ ESP Capital (Early stage partner) - nghĩa là người bạn đồng hành từ những lúc đầu tiên của một công ty khởi nghiệp, Lê Hoàng Uyên Vy mong muốn ESP Capital sẽ hỗ trợ hiệu quả cho các startup đi qua 4 chặng: Tầm nhìn – sản phẩm – vận hành – mở rộng. Bước đầu tiên của ESP Capital là đồng hành cùng các nhà sáng lập đưa ra tầm nhìn xa hơn, sau đó là đặt ra các cột mốc chinh phục thị trường.

Có điều kiện tiếp cận Internet từ sớm, năm 11 tuổi Uyên Vy đã tự học thiết kế web và 1 năm sau tự tin quảng cáo "một nhóm thiết kế web chuyên nghiệp, năng động" để kiếm tiền. 14 tuổi, Uyên Vy đầu cơ tên miền và bán được 2.100 USD.

Lê Hoàng Uyên Vy là một cái tên nổi tiếng trong giới startup. Ảnh: Nguồn Internet

Sau khi tốt nghiệp chuyên Lê Hồng Phong, Uyên Vy học tài chính tại trường kinh doanh McDonough thuộc đại học Georgetown, Mỹ. Đây cũng là thời gian cô tiếp cận với thương mại điện tử.

Năm thứ 2 đại học, Uyên Vy nhìn thấy cơ hội kinh doanh khi các siêu thị giảm giá đồng hồ và có thể kiếm lời khi rao bán lại trên eBay. 2 năm kinh doanh trên eBay đem lại nhiều kinh nghiệm về dịch vụ khách hàng, thương lượng với nhà cung cấp, cũng như thu về gần 100.000 USD (khoảng 2 tỷ đồng) vốn tích lũy khởi nghiệp sau này.

Sau khi về Việt Nam, năm 2009 Uyên Vy sáng lập nên chuỗi nhà hàng thức ăn đường phố có tên Aiya! Thế giới ăn vặt. Quyết định khởi nghiệp này được Uyên Vy tự đánh giá là khá nguy hiểm bởi thời điểm này cô chưa đủ số vốn kinh nghiệm nhất định để làm, cũng như gặp hạn chế về vốn. Hai lý do chính khiến cô thực hiện là đam mê kinh doanh và thời cơ.

Một trong những khó khăn lớn nhất khi Vy mở Aiya! là quản lý nhân sự trong thời gian đầu do chưa có kinh nghiệm. Ngoài ra mô hình nhỏ khiến cô gặp bất lợi khi xây dựng các chế độ đãi ngộ để cạnh tranh với các nhà hàng lớn. Sau hai năm đầu tiên, dự án này đi vào quỹ đạo ổn định và mở rộng ra được 4 địa điểm với hơn 80 nhân viên.

Cùng thời điểm khởi nghiệp với Aiya!, Tập đoàn dệt may Việt Nam (Vinatex) triển khai dự án thương mại điện tử. Uyên Vy gia nhập dự án này và đặt tên công ty là Chọn.

Chọn hoạt động từ năm 2011 tập trung vào lĩnh vực thời trang với vốn đầu tư ban đầu 1 triệu USD (khoảng 20 tỷ đồng) trong đó cá nhân cô sở hữu 10%, ngoài ra còn đóng góp vốn từ Vinatexmart, May Nhà Bè, Dệt Hòa Thọ,…

Cách làm của Uyên Vy đối với Chọn là hoạt động có giới hạn. Thay vì đàm phán với hàng loạt thương hiệu lớn, cô nghiên cứu từng thương hiệu, tìm hiểu xem họ có bao nhiêu cửa hàng, đang gặp thách thức gì rồi từ đó cung cấp đúng thứ họ thiếu. Ví như giới thiệu những bộ cánh đẹp với chi phí mềm trên website của Chọn cho những thương hiệu chưa có website. Với cách làm du kích này, dần dần các thương hiệu lớn như Levi’s, Nine west, Axara, DKNY lần lượt xuất hiện trên Chọn giai đoạn 2011 - 2012.

Chỉ trong vài tháng, Uyên Vy trở thành Quyền CEO của công ty thương mại điện tử thuộc tập đoàn Vingroup. Uyên Vy cho tiết lộ:

"Tôi thấy ở Vingroup có một tiềm năng khổng lồ để trở thành người dẫn đầu trong cuộc đua thương mại điện tử. Vì vậy, khi được giới thiệu gặp Chủ tịch Tập đoàn, tôi đã dành cả 5 phút đó để trình bày về sự đam mê của mình với ngành thương mại điện tử. Tập đoàn Vingroup sẽ có thể bắt đầu từ ngành thời trang, và từ đó xây dựng nên một "đế chế" thương mại điện tử bằng việc mở rộng tất cả lĩnh vực trên thị trường.

Để có thể cạnh tranh trực tiếp với một số công ty khác trên thị trường như Lazada - đối thủ đã chi rất nhiều tiền cho quảng cáo - tôi đã mạnh dạn chia sẻ lên suy nghĩ của mình là Vingroup nên khai thác ngành thời trang bởi vì thị trường thời trang trực tuyến vẫn còn rất phân mảnh, chưa xuất hiện công ty dẫn đầu cho mảng kinh doanh này.

Được cơ hội tham gia thương mại điện tử từ rất sớm, tôi hoàn toàn hiểu việc xây dựng sản phẩm trong thời kì đầu là rất khó, vì chúng tôi phải gắn kết mọi thứ từ công nghệ, sản xuất nội dung, đến việc xây dựng nền tảng thu hút khách hàng. Một tháng sau, tôi được đề nghị làm việc chính thức tại công ty ở vị trí Phó Tổng Giám đốc kinh doanh. Sau 4 tháng, tôi được bổ nhiệm làm quyền Tổng Giám đốc của công ty".

"Là người làm khởi nghiệp từ những năm 2000, tôi hiểu khó khăn, vất vả của nhà sáng lập. Chúng tôi muốn là người đầu tiên vào để cùng hỗ trợ công ty. Ở cả hai vị trí, mình đều hướng đến khách hàng. Về vai trò, khi là nhà đầu tư chiếm cổ phần thiểu số, mình cần là chất xúc tác để founder có thể vận hành công ty tốt nhất, không phải giành việc của CEO. Mình đưa thông tin, mô hình để giúp CEO hoàn thành mục tiêu nhanh, ngắn hơn. Quan trọng nhất là startup có mang đến giá trị cho khách hàng không", Lê Hoàng Uyên Vy từng chia sẻ.

Trong nửa đầu năm 2019, startups Việt đã huy động tổng cộng 246 triệu USD’

Xuất hiện tại sự kiện công nghệ Tech Summit 2019 - Quyền năng ABCD do tạp chí Nhịp cầu đầu tư tổ chức vào sáng 29/8, Lê Hoàng Uyên Vy đã có những chia sẻ ấn tượng về hệ sinh thái khởi nghiệp đầy tiềm năng cho các startup Việt.

Là một người khởi nghiệp từ năm 17 tuổi và thường xuyên theo sát giới khởi nghiệp trong nhiều năm, Lê Hoàng Uyên Vy - Giám đốc điều hành ESP Capital, đã có nhiều góc nhìn rất thú vị về giới khởi nghiệp Việt Nam, trong quá khứ, hiện tại cũng như tương lai.

Theo nữ CEO trẻ tuổi, mới chỉ trong vòng 3 năm, Việt Nam đã có một bước đại nhảy vọt trong mảng khởi nghiệp, từ một đất nước vô danh thành một cường quốc ở bản đồ khởi nghiệp Đông Nam Á.

Theo Uyên Vy, Việt Nam hiện đang là một trong những điểm đến tiềm năng nhất đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Cùng với sự phát triển vượt bậc về mọi mặt của nền kinh tế, nhiều startup Việt đã tận dụng rất tốt xu thế này để tạo ra những sản phẩm có giá trị thực, tiếp cận khách hàng một cách nhanh chóng nhờ việc ứng dụng công nghệ hiệu quả. Việc tận dụng nguồn nhân lực AI (trí tuệ nhân tạo) cũng là một bước tiến mạnh mẽ giúp hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam ghi dấu ấn đặc biệt đối với các nhà đầu tư nước ngoài.

Cùng với đó là sự ổn định của nền kinh tế vĩ mô, sự hấp dẫn của cơ cấu dân số đã tạo tiền đề cho startup Việt thỏa sức sáng tạo, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ. Cựu CEO Adayroi nhận định rằng công nghệ là một trong những yêu tố quan trọng nhất giúp doanh nghiệp tăng doanh thu. Các công ty có tương tác tốt với khách hàng có khả năng giữ lại tới 89% khách hàng, trong khi các công ty có tương tác kém chỉ giữ được 33%.

Trong khi đó, các vấn đề về vi phạm dữ liệu ngày càng nhiều. Theo báo cáo của CextTrace Quý II/2019 về các vụ trộm cắp và lừa đảo tiền điện tử trên toàn cầu, những kẻ lừa đảo và tội phạm đã kiếm được 1,7 tỷ USD trong năm 2018 và 4,26 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm 2019. Mới đây nhất, FTC đã phạt Facebook 5 tỷ USD vì truy cập trái phép vào dữ liệu của 87 triệu người dùng Facebook…. Do đó, việc ứng dụng công nghệ, đặc biệt là AI, Blookchain, Cloud, Data (ABCD) trong mọi hoạt động kinh doanh, xã hội ngày càng quan trọng.

Lê Hoàng Uyên Vy vô cùng ngạc nhiên vì mới 2 năm trước, Việt Nam chỉ xếp thứ 5 trên 6 nước Đông Nam Á về số tiền và số thương vụ đầu tư khởi nghiệp. Tuy nhiên, từ năm ngoái, Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 3 tại Đông Nam Á và xu thế tăng trưởng ngày càng trở nên đậm nét trong nửa đầu năm 2019. Chỉ trong nửa đầu năm 2019, các startup Việt Nam đã huy động tổng cộng 246 triệu USD, vượt qua năm 2018.

Từ năm 2000 tới nay, Việt Nam đã trải qua 3 thế hệ startup, trong đó có những công ty lớn như VNG, Batdongsan.com.vn, Tiki, Foody, Topica,… Mặc dù mỗi thế hệ có những nét đặc trưng riêng, song hầu hết các startup này đều có điểm chung là ứng dụng nền tảng công nghệ cốt lõi vững chắc để có được lợi thế cạnh tranh cho công ty mình.

Cựu CEO Adayroi bày tỏ sự khâm phục độ phát triển nhanh chóng của các công ty Việt trong bối cảnh chuyển đối số. So với nhiều năm trước đây thì doanh nghiệp Việt đang tăng trưởng rất nhanh chóng, ngày càng có nhiều công ty Việt Nam đạt mức định giá 500 triệu USD và dự kiến sẽ có thêm công ty chạm mốc 1 tỷ USD trong năm tiếp theo. Ngoài ra, số thương vụ thoái vốn tuy còn khiêm tốn nhưng có sự tăng trưởng đều đặn từ năm 2017 đến nay. Top 10% các thương vụ thoái vốn lớn nhất có giá trị trung bình là $76 triệu đô.

Theo Lê Hoàng Uyên Vy, Việt Nam vẫn sẽ là mảnh đất màu mỡ cho giới khởi nghiệp trong vòng 15 năm nữa – khi dân số vẫn trong giai đoạn có ‘tỷ lệ’ vàng. Vì thế nếu muốn khởi nghiệp, các bạn trẻ cần phải làm nhanh...

Cụ thể, năm 2017, số tiền đầu tư vào giới khởi nghiệp Việt Nam không đáng kể, nhưng chỉ trong 2 năm, chúng ta đã có những bước phát triển nhảy vọt, vươn lên đứng thứ 3 (sau Singapore và Indonesia) về thu hút đầu tư.

Lần đầu tiên trong lịch sử, có thương vụ đầu tư vào một startup tại Việt Nam lại nhiều hơn 50 triệu USD, Tiki và Topica là hai trong những doanh nghiệp đã làm được việc đó. Hiện tại, ngoài VNG được định giá 2,2 tỷ USD, đang có rất nhiều startup được định giá trên 100 triệu USD như VNPay, Sendo, Momo, Tiki, Topica, Yeah1, Be, Trustingsocial… Ngược lại, Thái Lan chỉ có khoảng 5 công ty startup được định giá trên 100 triệu USD.

"Sở dĩ, Việt Nam có thể trở thành điểm đến hấp dẫn – miền đất hứa của giới khởi nghiệp là nhờ 4 yếu tố sau: tài năng, ngân quỹ đầu tư dồi dào, sự tham gia của các doanh nghiệp lớn và sự ủng hộ tích cực từ Chính phủ", Lê Hoàng Uyên Vy nhận định.

Ảnh: Nguồn Internet

Về tài năng: trong những năm qua, giới khởi nghiệp Việt Nam đã chứng kiến sự xuất hiện của 3 thế hệ tài năng về khởi nghiệp.

Thế hệ đầu tiên gồm những cái tên như VNG, Vatgia.com, VCCorp, STI, Nextech, VMG…Đây là thế hệ mà làm tốt thì sẽ thành công rất nhanh, founder thế hệ này thích đầu tư giàn hàng ngang qua nhiều lĩnh vực khác nhau, ví dụ như VNG: ngoài game, họ có Zing News, Zing Music, Zalo….

Thế hệ thứ hai gồm Foody, Tiki, Topica, Batdongsan.com, Nhaccuatui, Sendo…Thế hệ này có những điểm giống và khác thế hệ đầu tiên, khi ra mắt sản phẩm của họ chịu nhiều áp lực cạnh tranh hơn nên mất nhiều thời gian để thành công hơn. Có một điểm khác biệt lớn, là nếu công ty phát triển tốt, muốn đi lên nhanh họ sẽ không đầu tư hàng ngang mà đầu tư chuyên sâu để tăng lợi thế cạnh tranh, ví dụ: sau khi hoàn thành mảng thương mại điện tử cho sách, Tiki chuyển sang đồ gia dụng, hóa mỹ phẩm và bây giờ là Tiki Now – đội vận chuyển riêng của bản thân.

Thế hệ thứ ba là Luxstay, Elsa, Trustingsocial, Ecomobi, Jio…Đây là thế hệ không còn sự xa hoa, ung dung ngồi một chỗ để làm việc mình thích, họ phải chịu sự cạnh tranh gay gắt không chỉ trong nước mà còn ở quốc tế. Thế nên, không hiếm startup ở thế hệ này khởi nghiệp tại nước ngoài sau đó mới quay về ‘đánh chiếm’ thị trường Việt Nam. Khi vừa khởi nghiệp, họ đã là doanh nghiệp hoạt động trên phạm vi toàn cầu hoặc khu vực.

Ví dụ: Founder Ecomobi – chuyên về quảng cáo – truyền thông mở công ty tại Singapore nhưng quyết định qua Indonesia để bắt đầu hành trình của mình, với lời tâm sự cùng Lê Hoàng Uyên Vy là ‘nếu không thành công, sẽ bỏ ngành đi làm việc khác’. May mắn thay, sau 6 tháng, Ecomobi cũng dành được hợp đồng đầu tiên và phát triển rực rỡ cho đến tận bây giờ.

Bên cạnh đó, nhiều founder trong Gen3 đã bắt đầu lập nghiệp với các công việc trong các tập đoàn đa quốc gia trên khắp thế giới, chỉ sau khi đã tích lũy đủ tài chính, kinh nghiệm và các mối quan hệ, họ mới quay trở lại Việt Nam làm về deeptech – công nghệ chuyên sâu. Ví dụ: Genetica làm về gen, Elsa chuyên ứng dụng AI trong giáo dục...

Ngoài ra, không ít founder thế hệ thứ ba từng ‘tốt nghiệp’ từ các doanh nghiệp khởi nghiệp quy mô lớn như Lazada, Topica, VNG… như Wefit, F88… cũng như khởi nghiệp nhiều lần giống Luxstay.

"Thế nên, trong 3 thế hệ, thế hệ thứ 3 thừa hưởng được nhiều kinh nghiệm, bài học quý báu của thế hệ đi trước - công ty toàn cầu, nên họ hội nhập thế giới tốt hơn, doanh nghiệp của họ đi ra khu vực và thế giới nhanh hơn", Lê Hoàng Uyên Vy kết luận.

Sở dĩ, tài năng khởi nghiệp của Việt Nam nở rộ như thế là nhờ sự hỗ trợ hết sức tích cực từ phía Chính phủ, khi xem khoa học là trọng tâm phát triển của đất nước. Trong vài năm gần đây, Chính phủ đã xây dựng được hạ tầng tương đối hoàn chỉnh để ‘nuôi nấng’ các startup, thường xuyên mở các lớp đào tạo nhân tài, tổ chức các sự kiện dành cho giới khởi nghiệp, xây dựng khung hành lang pháp lý phù hợp....

Chính phủ vừa lên kế hoạch sẽ xây dựng một trung tâm về Đổi mới sáng tạo quốc gia, trụ sở đặt tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc, với số tiền đầu tư vào khoảng 73 triệu USD. Hay lần đầu tiên nghe rằng, Việt Nam có quỹ tên là Vietnam Global Innovation, chuyên tài trợ học bỗng du học cho các tài năng Việt mà không cần họ bồi hoàn cho Chính phủ bằng bất cứ hình thức nào, vì tin rằng họ sẽ tự trở về; Giám đốc điều hành ESP Capital đã rất ngạc nhiên.

Với sự bùng nổ về quy mô lẫn chất lượng của khởi nghiệp Việt Nam, tất nhiên các quỹ đầu tư trong và ngoài nước không thể ngó lơ.

Năm 2017, số tiền đầu tư vào giới khởi nghiệp Việt Nam chỉ là 46 triệu USD, đến 208 là 444 triệu USD, đến nửa đầu năm 2019 là 246 USD; Lê Hoàng Uyên Vy dự đoán cuối năm tổng mức đầu tư vài giới khởi nghiệp Việt sẽ gần gấp đôi năm 2018 – 800 triệu USD. 3 lĩnh vực thu hút được nhiều tiền đầu tư nhất trong năm 2018 - 2019 là bán lẻ, tài chính và giáo dục.

"800 triệu USD là theo kiểu thống kê chặt chẽ của tôi, vì tôi sợ mình hớ. Có khi, kết quả vào cuối năm 2019 còn tốt hơn con số đó", CEO ESP Capital bình luận.

Năm 2017, chỉ có 32 nhà đầu tư tham gia rót tiền vào giới khởi nghiệp Việt Nam, nhưng đến năm 2018 đã tăng lên 52 và nửa đầu năm 2019, con số đó đã là 61. Trong đó, Hàn Quốc đang là quốc gia tích cực đầu tư vào Việt Nam nhất, với 13 nhà đầu tư trong năm 2018, hơn cả trong nước – 10 nhà đầu tư.

Tuy nhiên, trong tương lai, nhiều khả năng các nhà đầu tư trong nước sẽ lấy lại được vị thế vốn có của mình, khi đang có rất nhiều ông lớn ngoài FPT nhảy vào muốn hỗ trợ giới khởi nghiệp Việt – cả về kinh nghiệm lẫn tài chính. Từ năm ngoái đến thời diểm hiện tại, chúng ta thấy có Vingroup, Viettel, CMC, VPBank… tuyên bố là muốn tham gia vào cuộc chơi khởi nghiệp.

"Tại Thái Lan, hầu hết các doanh nghiệp lớn của họ đều có một ngân quỹ riêng dành để hỗ trợ cho giới khởi nghiệp trong nước, nhưng ở Việt Nam bây giờ chúng ta mới làm", CEO Uyên Vy cho biết.

Cuối cùng, theo quan sát của Lê Hoàng Uyên Vy, thì lĩnh vực khởi nghiệp công nghệ sẽ bùng phát trong tương lai gần, sự phát triển của mảng này tại Việt Nam sẽ giống con đường Trung Quốc đã đi. Du lịch, y tế và logistic là 3 lĩnh vực mà theo chị, nếu áp dụng công nghệ tốt có thể thắng lớn. Những startup có khả năng thực thi tốt, tập trung vào nhóm khách hàng trẻ và tầng trung lưu được kỳ vọng sẽ phát triển vượt trội.

Và nếu muốn khởi nghiệp, các bạn trẻ cần phải làm nhanh, vì Việt Nam còn khoảng 15 năm nữa vẫn là thời điểm dân số vàng; qua thời điểm này, khi độ tuổi trung bình của người Việt tầm 443 tuổi, mọi chuyện sẽ rất khó khăn.

 

Theo Văn Khương/TBCKVN