Doanh nghiệp sản xuất nước giải khát có đường trước nỗi lo áp thuế tiêu thụ đặc biệt

Bộ Tài chính đang chủ trì xây dựng dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi), trong đó điều chỉnh một số nội dung quan trọng. Một trong những nội dung được bổ sung tại dự thảo là "mở rộng cơ sở tính thuế", trong đó có quy định "bổ sung nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5 g/100 ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB". Đồng thời, dự thảo đề xuất áp dụng mức thuế suất 10% do đây là mặt hàng mới. 

TS. Nguyễn Minh Thảo, Trưởng Ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (CIEM) cho biết, kết quả tính toán cho thấy, khi áp thuế TTĐB 10% đối với nước giải khát có đường tác động cụ thể tới ngành nước giải khát, khiến quy mô sản xuất của các doanh nghiệp nước giải khát bị co hẹp sau khi tăng thuế; giá trị tăng thêm và giá trị sản xuất của nhóm ngành nước giải khát đều giảm. 

Nếu áp dụng mức thuế TTĐB 10% đối với nước giải khát, thu ngân sách từ thuế gián thu (thuế TTĐB) năm đầu tiên (2026) sẽ tăng khoảng 8.507 tỷ đồng, nhưng thu ngân sách từ thuế trực thu sẽ giảm khoảng 2.152 tỷ đồng. Từ những năm tiếp theo (tức từ năm 2027 trở đi), thu ngân sách cả từ cả thuế gián thu và thuế trực thu đều sẽ bắt đầu suy giảm với mức -0,495%/năm, tương ứng ước tính giảm khoảng 4.978 tỷ đồng/năm. Điều này dẫn tới giảm giá trị tăng thêm, giảm giá trị sản xuất, giảm lợi nhuận; kéo theo làm giảm tổng nguồn thu ngân sách ở các chu kỳ sau. 

Bên cạnh đó, báo cáo đánh giá việc áp dụng chính sách thuế TTĐB sẽ không những tác động trực tiếp lên ngành đồ uống, mà còn tác động lan tỏa tới 25 ngành trong nền kinh tế và dẫn đến sụt giảm khoảng 0,448% GDP, tương ứng 42.570 tỷ đồng. Do vậy, CIEM đề xuất chưa áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường. 

Đồng quan điểm, TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ Quốc gia phân tích, toàn bộ thuế TTĐB chiếm 8,8% tổng thu ngân sách Nhà nước. Nếu tăng thu 2.400 tỷ đồng từ áp thuế TTĐB với nước giải khát có đường cũng chiếm một tỷ lệ nhỏ, chỉ dưới 2% trong tổng thu thuế mỗi năm. Trong khi đó, giả sử việc đánh thuế sẽ điều chỉnh hành vi khiến tiêu thụ nước giải khát có đường giảm, như vậy số thu 2.400 tỷ đồng chắc chắn sẽ không đạt. Chưa kể, để thu đúng, thu đủ số thuế này cũng là vấn đề không đơn giản, bởi không loại trừ tình trạng lách thuế.

Ở góc độ dinh dưỡng, theo PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Việt Nam, tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ 5 - 19 tuổi tại nước ta đã tăng gấp đôi trong giai đoạn 2010 - 2020, từ mức 8,5% lên 19%. Dù vậy, con số này vẫn thấp hơn nhiều so với tỷ lệ trung bình khu vực ASEAN là 33,96% (năm 2021).

googletag.cmd.push(function() { googletag.display('div-gpt-ad-1728378970213-0'); });

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ, bao gồm: Khẩu phần ăn và dinh dưỡng không cân bằng các chất, hoạt động thể lực kém, yếu tố di truyền, yếu tố kinh tế xã hội, ngủ ít, suy dinh dưỡng thấp còi lúc nhỏ... Khảo sát của Viện Dinh dưỡng Quốc gia trong giai đoạn 2018 - 2021 cho thấy, những thực phẩm được trẻ em ở cả thành thị và nông thôn tiêu thụ thường xuyên nhiều nhất là ngũ cốc - tinh bột (trên 97%), rau củ quả (trên 90%), chất đạm (trên 85%), chất béo (trên 65%)…; đồ uống có đường trên đường phố, đồ uống bổ sung có đường và nước ngọt chiếm tỷ lệ thấp nhất, với mức tối đa là 24,6%.

Do vậy, nếu chỉ giảm tiêu thụ nước giải khát có đường không giải quyết thừa cân béo phì và các bệnh không lây nhiễm (huyết áp, tim mạch, ung thư, đái tháo đường…). Để phòng chống thừa cân béo phì và các bệnh không lây nhiễm, cần tăng cường truyền thông về dinh dưỡng và sức khỏe. Cùng với đó, sử dụng hợp lý các nguồn thực phẩm; chế độ ăn cần tăng cường sử dụng rau quả, chất xơ; tăng cường các hoạt động thể chất…

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đỗ Thái Vương, Trưởng Tiểu ban Nước giải khát thuộc Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) đề nghị, chưa bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5 g/100 ml vào nhóm đối tượng chịu thuế TTĐB, bởi thực tế chưa có nghiên cứu, đánh giá đầy đủ và toàn diện tác động của sắc thuế đối với các đối tượng trực tiếp và gián tiếp về mặt kinh tế xã hội. Đây là ý kiến nhất quán của ngành nước giải khát gửi tới các bộ, ngành liên quan trong các văn bản gửi tới góp ý về dự thảo luật.

Ông Đỗ Thái Vương cho hay, theo thống kê của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO) và báo cáo của Nielsen tại Việt Nam, lượng đường tự do từ đồ uống có đường chỉ chiếm khoảng 1,1% tổng số năng lượng được đưa vào cơ thể từ thức ăn và đồ uống. Trong khi đó, theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lượng đường tự do nạp vào cơ thể hàng ngày được phép ở mức 5%.