Nhiều giải pháp cho mục tiêu xuất khẩu cà phê đạt 5 tỉ USD một cách bền vững

Trong khuôn khổ Lễ hội cà phê - trà Việt năm 2024 do Báo Người Lao động tổ chức, chiều 30-3 diễn ra Hội thảo "Giải pháp để xuất khẩu cà phê Việt đạt 5 tỷ USD" đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp thiết thực của các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp.

Theo đó, để niên vụ cà phê 2023-2024 lập kỷ lục xuất khẩu mới, góp phần đưa thương hiệu cà phê Việt ra thị trường thế giới gắn với chiến lược phát triển cà phê đặc sản, cà phê xanh, tại hội thảo đã đưa ra nhiều giải pháp cho ngành cà phê đạt 5 tỷ USD.

Phát triển cà phê thương hiệu Việt ra thế giới còn hạn chế

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Đức Hưng, Giám đốc Công ty CP Sản xuất thương mại xuất nhập khẩu cà phê Napoli cho biết, hiện nay, trung bình mỗi tỉnh ở Việt Nam có 100 doanh nghiệp cà phê, riêng TP HCM có khoảng 2000 doanh nghiệp. Tính chung, cả nước có khoảng 10.000 doanh nghiệp cà phê. Số lượng doanh nghiệp cà phê rất nhiều nhưng việc phát triển cà phê thương hiệu Việt ra thị trường thế giới còn hạn chế.

Trong nhiều năm nay, tôi đi khoảng 100 nước trên thế giới và thấy rất ít thương hiệu cà phê Việt Nam, đâu đó gặp thương hiệu cà phê Trung Nguyên trên quầy kệ siêu thị một số nước. So với Thái Lan, Malaysia thì độ bao phủ và thị trường của các thương hiệu cà phê Việt Nam rất hạn chế.

Để đạt 5 tỉ USD bền vững thì nhà nước và các cơ quan, ngân hàng hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư máy móc, các giải pháp sale, marketing quốc tế để phát triển sản phẩm, xây dựng thương hiệu.

Dưới góc độ từ người dùng thị trường nước ngoài, bà Đỗ Việt Hà, Tùy viên Thương mại, đại diện Thương vụ Việt Nam tại Đức nêu, Việt Nam đứng thứ 2 về xuất khẩu cà phê tại thị trường này. Để cà phê Việt khẳng định được vị thế ở thị trường khó tính này, các doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng thương hiệu gắn với câu chuyện về nguồn gốc sản phẩm, cách chế biến một cách trung thực nhất đến người tiêu dùng. Cần tận dụng lợi thế hiệp định kinh tế mang lại để đưa cà phê vào thị trường EU nói chung và Đức nói riêng.

Cũng tại Hội thảo, bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho rằng, Chúng ta phải giữ chữ tín cho cà phê Việt, chuẩn hóa cách pha cà phê. Hiện 1 kg có giá trị bằng 5 kg gạo thường, đề nghị các tỉnh có diện tích cà phê đặc sản, cà phê hữu cơ cần xây dựng HTX để xây dựng thương hiệu quốc gia; có quỹ để giữ cà phê ngon của mình và định vị thương hiệu, giá bán tương xứng.

Doanh nghiệp cà phê cần được hỗ trợ

Ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Intimex, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam nói, niên vụ 2022-2023 và đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam tăng trưởng ấn tượng một phần nhờ giá bán cao kỷ lục, chạm mốc 100.000 đồng/kg trong những ngày gần đây. Tuy nhiên, nhiều nông dân đã bán cà phê ở giá 60.000 - 70.000 đồng/kg, còn doanh nghiệp phải mua giá cao để trả đơn giá thấp ký trước đó.

Trước đó, một thời gian dài không vượt được ngưỡng 50.000 đồng/kg, nhiều người trồng chặt cà phê để trồng cây khác. Bước qua 2024, giá cà phê tăng gấp đôi, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn mới mua được cà phê xuất khẩu. Với diễn biến hiện tại, mục tiêu xuất khẩu cà phê 5 tỉ USD là không khó.

Cũng trong làn sóng giá cà phê tăng cao hiện nay, nhiều doanh nghiệp gặp gặp khó khăn, thậm chí thua lỗ. Nhiều nhà mua hàng cảnh báo nếu doanh nghiệp xuất khẩu không giao hàng đúng hạn thì họ tìm nguồn cung khác.

Thực tế, cà phê Việt Nam không thể thay thế được, bản thân công ty tôi đã thử mua cà phê từ nước khác về làm cà phê hòa tan nhưng không thể ra được vị của cà phê hòa tan Việt Nam, thị trường thế giới không chấp nhận. Trong khi đó, cà phê Việt Nam đang là sản phẩm không thể thay thế ở thị trường châu Âu.

Tiềm năng từ hạt cà phê Việt Nam hiện rất lớn, gần như doanh nghiệp lớn ở các nước đều đã có mặt tại Việt Nam. Vai trò của cà phê Việt Nam là không thể thay thế nhưng cần có giải pháp, chiến lược để phát triển bền vững.

TS Đỗ Việt Hà - Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị TP HCM, Phó Chủ tịch Hội hóa học TP HCM chia sẻ, hiện nay chế biến thực phẩm của Việt Nam đã đạt được trình độ nhất định, chế biến tinh trong lĩnh vực cà phê cũng đã có doanh nghiệp lớn tham gia như Trung Nguyên…

Trình độ chế biến của Việt Nam mạnh, một số doanh nghiệp nước ngoài cũng nhìn nhận công nghệ của chúng ta không yếu nhưng những thương hiệu quốc tế họ có chiến lược riêng. Trong những dịp làm việc với các tổ chức phi chính phủ nước ngoài, chúng tôi đều tặng quà cho các đại biểu nước ngoài trong đó có cà phê và họ rất thích.

Không phải mình xuất khẩu số lượng lớn trong rang xay là chế biến giỏi, mà quan trọng là chất lượng ổn định. Cần đưa cà phê lên ở mức độ cao hơn, không chỉ là thức uống như bình thường.

Hiện chất lượng của từng loại cà phê vẫn chưa phân biệt được, do đó các doanh nghiệp cần đầu tư vào khâu này, trong đó có khâu sơ chế, bảo quản. Đơn cử, bảo quản cà phê ở kho đang kém hơn bảo quản gạo, trong khi giá cà phê gấp 3 lần gạo, đây là điều cần thay đổi. Tuy nhiên, để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cần chính sách hỗ trợ của nhà nước.

Ông Nguyễn Ngọc Luận, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Liên kết Thương mại Toàn cầu (thương hiệu cà phê Meet More) phân tích, con số kim ngạch xuất khẩu là một phần, sức khỏe của doanh nghiệp thế nào mới quan trọng. Doanh nghiệp chúng tôi vẫn có những giải pháp về doanh số, lợi nhuận.

Theo tôi, 5 tỉ USD nên dành cho cà phê chế biến hay cà phê chế biến sâu. Chúng tôi rất tâm huyết thời gian qua và gần như đi theo một hướng riêng cho ngành cà phê.

Đến giờ, các siêu thị lớn của thế giới đã tìm đến chúng tôi và muốn chúng tôi gia công cho họ những vị như vậy. Và doanh nghiệp có quyền lựa chọn. Trung Nguyên có những cách làm thương hiệu, nâng cao chất lượng sản phẩm của họ. Với Meet More ra đời sau, có cách đi khác là chinh phục thị trường quốc tế bằng những giá trị, thị trường khác biệt mà cà phê có thể mang lại.

Nãy giờ, chúng ta đã thấy có rất nhiều tham luận và giải pháp về xây dựng thương hiệu, chế biến sâu để đạt được kim ngạch xuất khẩu 5 tỉ USD. Đây là những vấn đề chúng tôi đã theo đuổi. Chúng tôi xây dựng thương hiệu và nâng cao giá trị sản phẩm cà phê bằng cách chế biến sâu, phù hợp với gu của người tiêu dùng thế giới.

Chúng ta xuất khẩu thứ 2 thế giới về cà phê nhưng thương hiệu Việt không được biết tới. Vì sao? Trong khi nhiều nước như Mỹ, Thụy Sĩ… không trồng cà phê nhưng vẫn có những thương hiệu nổi tiếng thế giới. Một điều may mắn có được là cà phê chế biến của Meet More đang đi ra thị trường quốc tế, dù năm 2023 và đầu năm 2024 có gặp khó khăn về phát triển thị trường nhưng đến giờ chúng tôi đã tiếp rất nhiều đối tác tới Việt Nam.

Chúng ta có nguyên liệu, có tiềm lực có nhưng chưa tập trung chế biến sâu mà bán thô, xuất khẩu thô. Do đó, cần đầu tư vào tập trung chế biến sâu.

Trong khi tất cả chính sách kể cả hỗ trợ vốn vay, hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp chế biến sâu đều chưa có. Tôi cũng tham gia rất nhiều hội nghị, hội thảo có ngân hàng nhưng chưa đi vào gốc rễ vấn đề, họ nói khi doanh nghiệp khó khăn mới hỗ trợ. Vậy thì những hỗ trợ đó rất khó tới tay doanh nghiệp.

Chính sách hỗ trợ lãi suất 5-6%/năm chỉ trong 3-6 tháng, sau đó sẽ quay lại lãi suất thị trường rất khó để doanh nghiệp phát triển bền vững. Doanh nghiệp vừa và nhỏ như chúng tôi cũng rất khó khăn, rất cần có giải pháp hỗ trợ. Doanh nghiệp cũng kiến nghị ổn định chính sách và thường xuyên có những chính sách hỗ trợ cho ngành.

Giải pháp để xuất khẩu cà phê đạt 5 tỷ USD bền vững

Ông Nguyễn Quang Bình, chuyên gia nghiên cứu thị trường cà phê, cũng cho rằng với giá cà phê như hiện nay, Việt Nam không cần giải pháp vẫn có thể xuất khẩu cà phê đạt 5 tỉ USD, năm 2024.

Nhận định này có cơ sở thực tế từ tình hình xuất khẩu thời gian qua. "Vấn đề là giá cà phê đang tăng cao đột biến. Thị trường hiện nay đang loạn", ông Bình nói.

Theo chuyên gia này, giá cà phê tăng cao, nông dân có quyền hưởng lợi. Thế nhưng, thị trường cà phê về sau sẽ gặp khó nếu trường hợp hiện nay, các hợp đồng đang vướng mắc - vì chưa giao được.

Khi không đảm bảo được hợp đồng giao hàng, quan hệ các bên từ các nhà xuất và nhập khẩu, cho đến quan hệ giữa các nước sẽ có mâu thuẫn.

Vì thế, giải pháp để xuất khẩu cà phê đạt 5 tỷ USD một cách bền vững là cần thiết. Điều này cần nỗ lực của cả hệ thống chứ không riêng các nhà xuất khẩu.

Trước hết, ông Bình gợi ý Ngân hàng hàng Nhà nước nên có quỹ hỗ trợ để phát triển ngành cà phê. Đó là quỹ tín dụng cho vay, để các doanh nghiệp có nguồn dự trữ thu mua cà phê.

Giải pháp nữa là cần tăng cường sản xuất chế biến cà phê đặc sản. Vì theo ông Bình, giá cà phê đặc sản (chưa cần rang) đã cao gần gấp đôi giá cà phê thường.

Ông Phạm Chánh Trực, nguyên Trưởng ban Kinh tế trung ương, nguyên Phó Bí thư thường trực Thành ủy TP HCM, Nông nghiệp của chúng ta hiện nay vừa là nền tảng của nền kinh tế, gốc của kinh tế. Và trong nông nghiệp, bên cạnh lúa còn nhiều sản phẩm khác và cà phê là một nông sản có giá trị, xuất khẩu được như hiện tại là đáng mừng.

Giải pháp để đạt xuất khẩu 5 tỉ USD, trước hết, phải chuẩn bị hàng hóa như thế nào mới ra thị trường hàng hóa có kim ngạch xuất khẩu ngày càng tăng, chất lượng hàng hóa phải hướng về sản xuất hữu cơ, vì đó là tương lai, phải là hữu cơ, sinh thái.

Tương lai, EU còn xét tiêu chuẩn tới phá rừng cho sản xuất nông nghiệp. Do đó, cần phải tính, hàng hóa có sự khác biệt, vì có nhiều nước cũng xuất khẩu cà phê.

Nếu đi vào sản xuất cà phê hữu cơ chúng ta sẽ có đặc sản, và nếu chế biến thành những thương hiệu có uy tín. Tại sao các nước châu Âu cần cà phê chế biến mà chúng ta lại xuất toàn cà phê thô?…

Do đó, chúng ta không chỉ xuất thô mà phải làm những sản phẩm chế biến sử dụng ngay, có uy tín. Chuẩn bị hàng hóa là một quá trình từ sản xuất tới chế biến, bảo quản, có được hạ tầng, kiểm soát được hàng hóa và sản phẩm và cả giá bán ở mức nào.

Phải chuẩn bị thị trường. Thực tế, chúng ta đã ký Hiệp định thương mại tự do với rất nhiều nước nên thị trường các nước rộng mênh mông và thị trường cà phê cũng không phải nhỏ. Dư địa còn rất nhiều, chúng ta nên đầu tư vào chất lượng để 5 tỉ USD thực chất hơn; đẩy mạnh quảng bá xúc tiến cho thương hiệu cà phê Việt Nam, bỏ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Cần tập trung vào sản xuất cà phê theo hướng xanh, hữu cơ, tuần hoàn; ứng dụng công nghệ cao…

Theo Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam (Vicofa), số liệu thống kê quý I/2024 dự kiến Việt Nam xuất khẩu khoảng gần 600.000 tấn cà phê, với kim ngạch khoảng 1,9 tỉ USD.

Con số này tăng 3,1% về số lượng xuất khẩu nhưng tăng 54,7% về kim ngạch xuất khẩu. Trong đó, xuất khẩu cà phê nhân là chủ yếu, khoảng 91% về sản lượng, khoảng 85% về giá trị.

Dự kiến kim ngạch 2024, Vicofa cho biết giá tăng nhưng cà phê Việt Nam đã cạn dần. Tồn trong kho trong doanh nghiệp và nông dân không nhiều. Lượng xuất khẩu từ nay đến cuối vụ sẽ giảm. Khả năng kim ngạch xuất khẩu cà phê sẽ đạt hơn 5 tỉ USD trong năm 2024.

 Theo Thương Hiệu Và Sản Phẩm