Quảng Bình - Miền đất Danh nhân và Di sản - Kỳ VII, Phần I: Quảng Ninh đậm tình, đậm nghĩa.

Huyện Quảng Ninh & Lệ Thủy là hai huyện có nhiều cảnh quan đẹp, nhiều di tích lịch sử và giàu bản sắc văn hóa truyền thống. Ngoài ra còn có bờ biển dài, nhiều bãi cát rộng, thoải, sạch được bao bọc bởi hệ thống rừng phòng hộ ven biển đẹp và mát. Là điều kiện thuận lợi cho nghỉ dưỡng và du lịch biển. Nơi đây là vùng quê sở hữu những đồng lúa trĩu vàng, thắng cánh cò bay. Và không chỉ có thế mà nơi đây còn là nơi chiến tuyến giao tranh đầy lửa đạn khốc liệt thời chiến, là vùng đất “địa linh nhân kiệt” qua các thời kỳ và là mảnh đất có nhiều di tích lịch sử, văn hóa, tâm linh.

Kỳ VII: Chứa chan câu hò đậm tình, đậm nghĩa.

Là kỳ cuối về du lịch tại Quảng Bình, nơi mà chúng tôi dưới thiệu đến quý bạn đọc là 2 huyện nằm phía ở nam tỉnh Quảng Bình. Nơi đây cũng là nơi chiến tuyến mở đầu cho phong trào Quảng Bình quật khởi trong kháng chiến chống thực dân Pháp; đến những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước với khẩu hiệu "Xe chưa qua nhà không tiếc, đường chưa thông không tiếc máu xương"

I. Quảng Ninh đậm tình, đậm nghĩa.

Huyện Quảng Ninh được tái lập vào ngày 1/7/1990 theo Quyết định số 190/QĐ-HĐBT, ngày 1/6/1990 của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) sau khi chia tách huyện Lệ Ninh thành hai huyện Quảng Ninh và Lệ Thủy.

Với vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên đa dạng: 25 km bờ biển; 35 km đường biên giáp nước bạn Lào cùng nhiều diện tích đất rừng; cách thành phố Đồng Hới 7 km về phía Nam với tổng diện tích tự nhiên là 119.089 ha và dân số trên 90.000 người gồm 2 dân tộc là người Kinh và Vân Kiều cùng sinh sống;

Về với huyện Quảng Ninh chúng ta được đến với những di tích lịch sử và danh thắng gắn liền với thời kỳ hào hùng của cha ông qua các sự tích, thời kỳ kháng chiến. Ở đây chúng tôi xin được giới thiệu đến quý bạn đọc về di tích lịch sử “Bến phà Quán Hàu”, di tích lịch sử “Bến phà II Long Đại” nơi hy sinh của 16 thanh niên xung phong vào tháng 9/1972 và di tích danh thắng “Núi Thần Đinh”.

Bến phà Quán Hàu (BPQH).

Di tích lịch sử BPQH, thuộc xã Võ Ninh và thị trấn Quán Hàu, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình.

Trước cách mạng tháng tám năm 1945, di tích thuộc xã Lương Ninh và xã Võ Ninh, phủ Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Đến năm 1975 -1990 di tích thuộc xã Lương Ninh và Võ Ninh, huyện Lệ Ninh, tỉnh Bình Trị Thiên. Từ năm 1990 đến nay di tích thuộc thị trấn Quán Hàu và xã Võ Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình.

Đến với di tích BPQH, dọc trên đường quốc lộ 1A, ở tại vị trí km 761 – 500, cách trung tâm tỉnh lỵ Quảng Bình 6km về phía Nam.

Du khách đến với di tích BPQH bằng đường bộ hoặc đườngthủy đều thuận lợi. Đến với di tích BPQH, ngoài việc thăm di tích du khách còn có thể đi thuyền ngắm cảnh đẹp của biển, dòng sông, thăm cầu Quán Hàu (một cây cầu đẹp và hiện đại). Hoặc có thể ghé thăm làng chiến đấu Quảng Xá, thôn chiến đấu Hiển Lộc, cầu Trung tá, nhà nhóm Thôn Trung,…

Nơi đây trong những năm chống Mỹ cứu nước, cán bộ chiến sỹ BPQH đã vượt qua bom đạn của kẻ thù để đưa xe, đưa hàng vượt sông vào chiến trường miền Nam, chi viện cho cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà. Đồng thời bằng hành động, những việc làm dũng cảm sáng tạo trong chiến đấu và lao động, cán bộ chiến sỹ BPQH đã phát huy cao độ chủ nghĩa anh hùng cách mạng, phát huy truyền thống tốt đẹp của giai cấp công nhân và lực lượng vũ trang nhân dân, vượt lên những thử thách gian khổ hy sinh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và góp phần vào thắng lợi chung của dân tộc.

BPQH được thực dân Pháp cho xây vào những năm 1886 để tiện bề khai thác, vơ vét của cải và đưa quân đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân ta, cùng với đó là âm mưu hòng chia cắt chiến trường miền Trung và cả nước, làm bàn đạp để mở rộng chiến tranh. Cũng trong thời kỳ này dưới sự lãnh đạo của tổ chức Đảng địa phương, công nhân BPQH đã nhiều lần bãi công, ngừng chạy phà để cản bước chân xâm lược của kẻ thù cùng toàn dân giành thắng lợi trọng cuộc kháng chiến trường kỳ anh dũng của dân tộc.

Đến cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, kẻ thù đã tập trung đánh phá BPQH với khối lượng bom đạn dày đặc dội xuống suốt ngày đêm hòng hủy diệt Quảng Ninh. Đỉnh điểm vào tháng 01 năm 1965, đế quốc Mỹ điên cuồng đã huy động hàng trăm máy bay các loại bất ngờ đánh vào hầu hết các căn cứ khu trú đậu của quân ta từ ven biển Quảng Bình đến huyện QuangrNinh, mở đầu cho cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc.

Trãi qua 3000 ngày đêm đối mặt với kẻ thù tàn bạo, với lòng dũng cảm, trí thông minh sáng tạo, tinh thần yêu nước kiên cường với khẩu hiệu hành động “Đầu đội bom, chân bám phà, tay lái, tay súng, miệng hát bài ca chiến thắng” và thống nhất ý chí cán bộ chiến sỹ BPQH đã lập được nhiều chiến công xuất sắc, hoàn thành nhiệm vụ mà lịch sử giao phó.

Cùng với bến phà Gianh, Long Đại, sự nghiệp vẽ vang của BPQH trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại của dân tộc Việt Nam, sẽ đượcghi vào lịch sử chói lọi và mãi mãi là niềm tự hào của nghành giao thông vận tải, của Đảng bộ nhân dân và lực lượng vũ trang nhân dân huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình.

Bến phà Long Đại (BPLĐ).

BPLĐ là nơi hy sinh của 16 thanh niên xung phong vào tháng 9 năm 1972. Di tích BPLĐ nằm dọc tuyến đường mòn Hồ Chí Minh, thuộc thôn Long Đại, xã Hiền Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Đến với BPLĐ dù đi từ Bắc vào hay phía Nam ra theo đường mòn Hồ Chí Minh đến đền tưởng niệm TNXP BPLĐ, rẽ về hướng Đông khoảng 500m là đến di tích.

Nơi đây ghi dấu những chiến công oanh liệt của bộ đội công binh, dân công hỏa tuyến, dân quân du kích, thanh niên xung phong và của cả người dân Long Đại trong cuộc đấu tranh chống âm mưu phá hoại của đế quốc Mỹ. Đặc biệt, đây là nơi chứng kiến một sự kiện lịch sử không thể nào quên về sự hy sinh anh dũng của 16 TNXP đơn vị C130 tỉnh Thái Bình trong tháng 9/1972 khi các anh, các chị vừa tròn 18 đôi mươi. Các anh, chị đã hiến dâng tuổi thanh xuân để đảm bảo mạch máu giao thông thông suốt, góp phần vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Quảng Bình giữ một vị trí xung yếu và quan trọng trên mặt trận giao thông vận tải chi viện tiền tuyến. Quảng Bình với Vĩnh Linh là địa đầu của hậu phương miền Bắc xã hội chủ nghĩa, là tuyến nóng, là cửa khẩu của các tuyến hành lang vận chuyển chiến lược từ Bắc vào Nam.

BPLĐ là địa bàn nằm trong vùng “cán soong” của Quân khu IV, trở thành điểm “yết hầu”, “huyết mạch”, là cầu nối giao thông đặc biệt quan trọng trên tuyến đường 15 giữa hậu phương lớn miền Bắc với chiến trường miền Nam và nước bạn Lào, Campuchia. BPLĐ còn là một trọng điểm vượt song trọng yếu, ác liệt nhất của tuyến đường Hồ Chí Minh lịch sử. Chính tại nơi này, đế quốc Mỹ tập trung dội xuống hàng trăm tấn bom đạn dày đặc hòng hủy diệt và “bóp nghẹt” nguồn lực từ hậu phương chi viện vào tiền tuyến. BPLĐ cùng với các địa danh khác như: Mụ Dạ, Xuân Sơn, Cổng Trời, phà Gianh, phà Quán Hàu,… trở thành những “túi bom”, “chảo lửa” trong cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ.

Trong những năm 1967 – 1968 – 1970 – 1971, đế quốc Mỹ đã không từ một thủ đoạn nào để đánh phá BPLĐ hòng chặt đứt tuyến chi viện của ta cho chiến trường. Không quân, hải quân Mỹ đã đánh xuống bến phà hàng trăm trận với hàng nghìn tấn bom đạn. Đặc biệt, nguy hiểm là chúng sử dụng bom tia laze, bom từ trường, bom thủy lôi đánh vào phương tiện vượt sông, phong tỏa luồng lạch, gây nhiều tội ác và làm thiệt hại cho BPLĐ.

Sống và chiến đấu tại nơi được mệnh danh là “túi bom”, là “chảo lửa” nhưng các chiến sỹ TNXP của đơn vị C130 vẫn luôn sắt son với lời dạy của Bác qua những câu khẩu hiệu chiến đấu hừng hực dũng khí: “Đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”, “Địch đánh phá ta sửa ta đi, địch lại phá ta lại sửa ta đi”, “Sống bám cầu bám đường, chết kiên cường dũng cảm”. Hiểm nguy, gian khổ là thế nhưng các anh các chị đã hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, đảm bảo mạch máu giao thông trên tuyến đường chi viện cho miền Nam ruột thịt.

Đến với di tích BPLĐ, tấm gương chiến đấu và hy sinh của các chiến sỹ TNXP đơn vị C130 có giá trị to lớn trong công tác giáo dục truyền thống yêu nước, đấu tranh cách mạng, tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.

Núi Thần Đinh (NTĐ).

NTĐ là di tích danh lam thắng cảnh tuyệt vời. Bởi nơi đây “Sơn thủy hữu tình”, “Sơn chí thủy giao” mà thiên nhiên đã ban tặng cho mảnh đất Quảng Ninh. Giữa muôn trùng núi đá là khu rừng nguyên sinh còn giữ được vẻ đẹp hoang sơn với nhiều loại động thực vật quý hiếm. Với kiến tạo địa chất đã hình thành nên trong lòng núi nhiều hang động với khối lượng thạch nhũ có nhiều hình nhiều vẽ, lung linh huyền ảo.

NTĐ ngày xưa có ngôi chùa Kim Phong tọa lạc, nên dân gian thường gọi là núi Chùa Non. NTĐ thuộc địa phận thôn Rào Đá, xã Trường Xuân, huyện Quảng Ninh, Quảng Bình. NTĐ cách trung tâm huyện lỵ Quảng Ninh 20km, cách TP.Đồng Hới 25km về phía Tây Nam.

Ở NTĐ, theo như sử sách, tài liệu ghi lại thì các bậc đế vương như Lê Thánh Tông, vua Minh Mạng,… đã từng đến đây thưởng ngoạn. Đặc biệt trên đỉnh NTĐ còn có dấu tích của “Kim phong cổ tự”, một ngôi chùa được xây bằng tre từ thời hậu Lê (1697) và được xây lại bằng gạch dưới thời Nguyễn (1829).

NTĐ là một danh thắng đẹp, có sự kết hợp hài hòa giữa sông và núi. NTĐ cao khoảng 340m so với mặt nước biển, nơi đây “Sơn thủy hữu tình”, “Sơn chí thủy giao” bởi núi tận cùng cao, nước giao hòa quanh năm.

Ở độ cao gần 340m của NTĐ du khách sẽ nhìn rõ cửa Nhật Lệ và TP. Đồng Hới, cảnh trí non sông gấm vóc sẽ dần hiện ra … con sông Nhật Lệ, Kiến Giang, Long Đại như 3 con rồng uốn khúc, lượn quanh hai huyện Quảng Ninh – Lệ Thủy hòa trong màu xanh cây cỏ, ruộng đồng, ánh nước Cẩm Ly gợi sáng như tấm gương và trong xanh dòng nước Thạch Giang lúc ẩn, lúc hiện dưới chân núi như muốn giữ hoài kín nỗi niềm hoài cổ xưa chưa muốn nói.

“Chiều chiều trông đỉnh Thần Đinh

Chùa Non may phủ trắng nghềnh Thạch Giang

Ai lên bến huyện, bãi chàng

Ai lên nước đắng… cho nàng theo anh.”

Đến với di tích danh lam thắng cảnh NTĐ quý khách được tận hưởng, ngắm nhìn và thấy được thiên nhiên ban tặng nơi đây nhiều tài nguyên động thực vật quý hiếm. Như vượn, khỉ, kỳ đà, … có nhiều loại gõ quý như huệng, táu, gõ và các loại gỗ quý khác đang được bảo vệ nơi đây.

NTĐ có giá trị trong việc sinh hoạt tôn giáo tính ngưỡng của người dân địa phương và du khách thập phương khi đến đây.

Phạm Trung.