Khu vực địa lý: Xã Hương Trà, xã Sơn Trà, xã Trà Bùi, xã Trà Giang, xã Trà Hiệp, xã Trà Lâm, xã Trà Phong, xã Trà Sơn, xã Trà Tân, xã Trà Tây, xã Trà Thanh, xã Trà Thủy và xã Trà Xinh thuộc huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi.
Vùng quế ở Trà Bồng tồn tại rất lâu đời, là một trong bốn vùng quế danh tiếng của Việt Nam. Nếu như quế Trà My của Quảng Nam được dùng với mỹ từ “Cao Sơn Ngọc Quế” thì quế Trà Bồng của Quảng Ngãi được mệnh danh là “Tứ Đại Danh Dược”.
Quế ở Trà Bồng gắn với đời sống của đồng bào người Kor. Người Kor trồng quế, lấy đó làm nguồn thu nhập chính, giao thương với người Việt, người Hoa để trao đổi, mua bán các nhu yếu phẩm. Vào thế kỷ thứ VI các thương nhân Ả Rập, Bồ Đào Nha và Trung Hoa đã đến vùng quế này để thu mua.
Những năm thập niên 80 - 90 được xem là thời kỳ “Hoàng kim” của cây quế, người miền xuôi có câu “Đắt thì quế, Ế thì Rơm”. Người Kor ví cây quế như là “Kho Gạo” giữa rừng, mùa thu hoạch quế là mùa “Nhặt Gạo” trên núi, vì vậy, cây quế được xem là tiêu chuẩn để đánh giá sự sung túc của các hộ gia đình người Kor trong làng, bản.
Ngày nay, quế Trà Bồng đã xuất sang nhiều nước trên thế giới như Ấn Độ, Pakistan, Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan…
Quế Trà Bồng được chế biến thành nhiều loại như: vỏ quế thân, vỏ quế chi, bột quế vỏ, bột quế dầu, tinh dầu vỏ và tinh dầu lá.
Các sản phẩm vỏ quế thân, vỏ quế chi, bột quế vỏ và bột quế dầu đều có mùi thơm nồng đặc trưng, không ngái. Vị cay ngọt pha lẫn vị đắng nhẹ. Trong khi đó, sản phẩm tinh dầu vỏ và tinh dầu lá ở Trà Bồng có mùi thơm nồng đậm đặc, vị cay nóng pha lẫn vị ngọt. Tinh dầu vỏ màu vàng chanh đậm còn tinh dầu lá màu vàng chanh sáng.
Quế Trà Bồng trồng trên đất xám bạc màu trên Macma axit và đá cát, đất đỏ vàng trên đá phiến sét và biến chất, đất vàng đỏ trên đá Macma axit, đất mùn đỏ vàng trên đá phiến sét và biến chất. Với tính chất đất như vậy nên quế trồng tại Trà Bồng sinh trưởng và phát triển chậm từ đó tạo nên đặc thù.Quế Trà Bồng được trồng ở vùng đồi thấp lượn sóng và vùng núi cao, bị phân cách mạnh, độ cao từ 200 mét đến 1.000 mét so với mực nước biển. Đây là một trong những điều kiện thuận lợi để cây quế Trà Bồng cho chất lượng tinh dầu tốt, đặc trưng nổi tiếng từ bao đời nay.
Cây quế gắn liền với đời sống của đồng bào Kor ở Trà Bồng từ hàng trăm năm và được đồng bào trồng trong vườn nhà, trên nương cao, trong rừng sâu. Ban đầu, mỗi gia đình chỉ có một vài cây, sau đó đã phát triển thành các vườn quế, đồi quế và rừng quế.
Điều đặc biệt về tâm lý của đồng bào là trồng quế để cho con cháu ăn chứ không cho mình. Vì vậy, việc chăm sóc bảo vệ, giữ gìn cây quế như là một thứ tài sản quý trong gia đình cũng như cách khai thác chế biến, bảo quản sản phẩm quế là một nét đặ thù riêng của người dân trong vùng. Chính tập quán canh tác của đồng bào Kor cùng với điều kiện tự nhiên đã tạo nên đặc thù và danh tiếng của quế ở Trà Bồng.
Yên Thư
Theo THSP
Từ khóa:
