Thị trường Trung Quốc không còn dễ tính nữa

Với quan niệm Trung Quốc là thị trường dễ tính, khi thị trường này thay đổi là DN trở tay không kịp. DN chưa có tầm nhìn chiến lược. Thị trường Trung Quốc không còn dễ tính nữa, người ta thay đổi lâu rồi, các tiêu chuẩn chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm cũng đã thay đổi nhiều.

Trước đây, chúng tôi có công ty xuất khẩu tinh bột hoa sang Trung Quốc, việc xuất khẩu này mười mấy năm vẫn diễn ra bình thường. Đến năm 2010 - 2012, Chính phủ Trung Quốc đưa ra tiêu chuẩn mới, bạn hàng cũng yêu cầu chúng tôi phải thay đổi công nghệ mới có thể đáp ứng xuất khẩu được.

Vào tháng 4/2021, Tổng cục Hải quan Trung Quốc ban hành Lệnh 248 về "quy định quản lý đăng ký doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nước ngoài nhập khẩu", và Lệnh 249 về "biện pháp quản lý an toàn thực phẩm xuất nhập khẩu". Hai lệnh này có hiệu lực từ ngày 1/1/2022. Tôi cũng không rõ đã có bao nhiêu DN đăng ký được theo hai lệnh này, nếu không kịp đăng ký thì sau này mất nhiều thời gian.

Về việc giúp đỡ các DN thì hiệp hội chúng tôi có những biện pháp cung cấp thông tin cho DN nhận rõ vị trí hiện tại. Việc xuất khẩu trái cây tươi sang Trung Quốc phải cấp mã số vùng trồng, các cơ sở đóng gói cũng phải được cấp mã số… được thông tin rõ, nếu không làm thì không đưa hàng sang thị trường Trung Quốc được.

Cuối năm 2021, chúng tôi đã có sự nhất trí cao từ các DN hàng đầu của hiệp hội để liên kết, hỗ trợ tạo sức mạnh. Cùng với đó, Hiệp hội Làm vườn và Hội nông sản sạch Thành phố Hồ Chí Minh cũng tạo những liên kết từ sản xuất đến tiêu dùng.

Ngoài căn bệnh "hay quên" còn căn bệnh "mù mờ"

Chia sẻ tại toạ đàm, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, nhìn lại cách đây 3,4 năm, cũng có tình trạng ùn ứ tại cửa khẩu dù không nặng nề như thời điểm trước và sau Tết do dịch Covid - 19. Đến khi xảy ra câu chuyện, lại nháo nhào tìm nguyên nhân, đặt ra câu hỏi: tại sao lại lệ thuộc 1 thị trường lớn, không đa dạng, không phát triển thị trường 100 triệu dân, sao không tăng chế biến hàng hoá mà lại xuất khẩu thô, sao không chuẩn hoá chất lượng, làm ăn chính ngạch, sao không đầu tư phát triển logistics?...

Đó là những câu hỏi 3 - 5 năm trước, nhưng chúng ta "hay quên" vì khi giải phóng ùn tắc tại cửa khẩu thì những câu chuyện đó lại trôi đi mà không kiên trì tìm các giải pháp đối phó việc đứt gãy.

Bà con làm ra sản phẩm cứ đưa lên cửa khẩu còn hơn để chín rục tại chỗ. Một số địa phương thông báo bà con không đưa hàng lên cửa khẩu là làm phần ngọn, không phải gốc.

Cách làm kinh tế của chúng ta vẫn "mù mờ" đầu cung và cầu, không đi vào quỹ đạo, đôi khi giống như đi buôn chuyến nhiều hơn là hợp tác bài bản, kết nối cung cầu.

Ở các địa phương, hoạt động nuôi trồng hầu hết là thả nổi người nông dân tự làm. Hầu hết địa phương cũng chỉ biết trồng bao nhiêu ha, các câu chuyện cụ thể hơn về mùa vụ sản lượng chất lượng, thị trường còn chưa chắc chắn.

Tư duy sản xuất nông nghiệp mới chú ý tạo ra sản lượng, chưa có tư duy kinh tế, tìm kiếm thị trường, vênh nhau giữa sản xuất và thị trường.

Quan hệ thương nhân 2 bên vừa qua cũng là vấn đề, hoàn toàn phụ thuộc vào biến động thị trường…

Chúng ta cần có giải pháp căn cơ, từ gốc, làm chủ được câu chuyện thị trường, hạn chế thấp nhất rủi ro…

Thiết lập vùng xanh trong thông quan là rất quan trọng

Ông Mai Xuân Thành, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan: ngay từ khi chưa có dịch, thực hiện chủ trương về khuyến khích xuất khẩu, cơ quan hải quan cũng như các bộ, ngành đã hết sức tạo điều kiện cho hàng xuất khẩu. Tình huống dịch bệnh là chưa từng có trước đây, cơ quan hải quan cũng như các bộ, ngành thực thi các chính sách tập trung tháo gỡ ngay các vướng mắc cho doanh nghiệp.

Chúng tôi cũng đã tập trung nguồn nhân lực, tăng ca, tăng kíp và tăng giờ. Đặc biệt là ở các tỉnh biên giới phía bắc trong giai đoạn vừa rồi, chúng tôi cũng bị ảnh hưởng lớn do dịch bệnh, anh em đều làm thêm, làm ngoài giờ, thậm chí trong những lúc khó khăn sau Tết, có buổi làm việc đến 11h đêm để chờ những chuyến xe có thể thông quan qua cửa khẩu. Đấy là những khó khăn chung mà chúng tôi phải tìm các khắc phục.

Về phía công chức hải quan, chúng tôi cũng đã chỉ đạo phối hợp, hỗ trợ cùng với các ban, ngành tại địa phương, thường xuyên có trao đổi, hội đàm với phía Trung Quốc. Chúng tôi nghĩ rằng, là một trong những đơn vị chủ trì trong việc thông quan hàng hóa, theo chỉ đạo của Thủ tướng, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành, việc thiết lập vùng xanh để làm hài hòa nhu cầu phòng, chống dịch cũng như các yêu cầu trong thông quan hàng hóa rất quan trọng để hỗ trợ cho doanh nghiệp cũng như người dân trong hoạt động xuất khẩu.

Trao đổi hàng ngày, hàng giờ với phía bạn để thông quan

Thưa bà Đoàn Thu Hà, tình hình ùn tắc nông sản ở cửa khẩu hiện nay như thế nào sau khi chúng ta đã triển khai hàng loạt giải pháp? Bà đánh giá như thế nào về các biện pháp này?

Bà Đoàn Thu Hà, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn: trước tình hình ùn tắc nông sản ở cửa khẩu biên giới đường bộ ở thời điểm cuối năm 2021, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ: Công thương, NN&NPTNT, Tổng cục Hải quan, các cơ quan trung ương và địa phương đã vào cuộc hết sức tích cực.

Với sự tích cực vào cuộc của các cơ quan trung ương, địa phương và sự trao đổi tích cực với phía Trung Quốc, cơ bản hàng hóa nông sản của chúng ta bị ùn ứ tại các cửa khẩu đã được giải quyết trước Tết. Tuy nhiên, sau tết Nguyên đán, đến nay, việc ùn ứ trở lại, xuất hiện ở các cửa khẩu biên giới phía bắc.

Đến sáng nay, tại Lạng Sơn, lượng xe đang chờ xuất khẩu tại các cửa khẩu là 1.400 xe, trong đó có 800 xe chở nông sản. Trong khoảng thời gian này, chúng tôi đang tạm dừng tiếp nhận hoa quả tươi đến các cửa khẩu Lạng Sơn đến thời điểm 15/3. 

Chúng tôi dự kiến từ 15/3 đến 20/4, lượng xe hoa quả nông sản qua cửa khẩu Lạng Sơn lên tới 2.000 xe, bởi xung quanh địa bàn cửa khẩu có 500 xe lên và chờ hết thời gian tạm dừng tiếp nhận nông sản để vào các cửa khẩu Lạng Sơn. Lượng xe vẫn có tiếp tục tăng trong thời gian tới khi nông sản đang vào chính vụ.

Để đảm bảo quy trình hoạt động thông quan, đặc biệt là hàng nông sản, các cơ quan chức năng tại cửa khẩu Lạng Sơn phải thực hiện các phương thức giao nhận hàng hóa chưa có tiền lệ. Chúng tôi cố gắng trao đổi hàng ngày, hàng giờ với các cơ quan chức năng của phía bạn để đảm bảo quy trình thông quan, đặc biệt đối với hàng nông sản đang vào chính vụ.

Đến thời điểm hiện nay, có 13/78 cửa khẩu hoạt động. Tuy nhiên từ 26/2 đến nay,  hàng nông sản chỉ xuất khẩu qua cửa khẩu Lạng Sơn. Các cửa khẩu ở địa phương khác đã tạm dừng.

Với lượng nông sản đang vào chính vụ như vậy mà tiêu thụ nội địa chưa được nhiều, cơ bản vẫn chuyển lên cửa khẩu, cho nên hiện tượng ùn ứ hàng hóa tại cửa khẩu vẫn tiếp diễn. Thứ hai, về việc thiết lập "vùng xanh" để đảm bảo an toàn phòng, chống dịch, chúng tôi đã thiết lập và triển khai ở khu biên giới. Tuy nhiên, tiêu chí, điều kiện về y tế với người cũng như phương tiện hàng hóa của chúng ta và phía bạn còn quy định khác nhau, chưa thống nhất, gây khó khăn, ảnh hưởng đến hiệu suất thông quan.

Cùng với các biện pháp chúng tôi triển khai tích cực, trong đó cả việc tạm dừng tiếp nhận phương tiện chở hoa quả tươi lên cửa khẩu, tuy nhiên hàng ngày xe chở hàng vẫn lên Lạng Sơn bằng nhiều hình thức khác nhau.

Chúng tôi đã thực hiện phương thức hạn chế tiếp xúc, tuy nhiên năng lực thông quan chưa được cải thiện trong khi hàng hóa vẫn tiếp tục lên cửa khẩu, tình trạng ùn tắc tôi nghĩ sẽ tiếp diễn trong thời gian tới.

Chúng tôi mong các bộ: Công Thương, NN&PTNT, các cơ quan, các địa phương thúc đẩy các kênh tiêu thụ nội địa đặc biệt trong thời gian hiện nay, đẩy mạnh chế biến cũng như mở lại, khôi phục lại một số hoạt động xuất khẩu nông sản để giảm tải áp lực xuất khẩu tại các cửa khẩu Lạng Sơn hiện nay, tránh thiệt hại kinh tế cho người dân, doanh nghiệp.

Ùn tắc nông sản: cả Trung ương và địa phương cùng vào cuộc tháo gỡ

MC: Thưa các vị khách mời, thưa Quý vị khán giả, từ phóng sự vừa được trình chiếu chúng ta cũng thấy được phần nào nguyên nhân của tình trạng ùn ứ nông sản tại vùng biên thời gian qua. Và câu hỏi đầu tiên tôi xin gửi tới đại diện Bộ Công thương..

Từ khi xảy ra tình trạng ùn tắc nông sản ở cửa khẩu, chúng ta đã triển khai nhiều giải pháp tháo gỡ. Xin ông cho biết rõ thêm về các giải pháp đã triển khai?

Ông Phan Văn Chinh, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Bộ Công Thương: trước đây đã có tình trạng ùn ứ hàng hoá tại cửa khẩu, tuy nhiên tình hình lần này có điểm khác so với trước đây, đó là Trung Quốc thực hiện chính sách "Zero Covid". Việc kiểm tra chặt chẽ dịch bệnh theo chính sách này khiến thông quan bị hạn chế rất nhiều.

Từ khi xảy ra vấn đề này, liên bộ, ngành đã đưa ra nhiều giải pháp để tháo gỡ, những giải pháp này đều xuất phát từ thực tiễn. Từ Trung ương đến địa phương đều vào cuộc để tháo gỡ vấn đề này, như chúng ta thấy Thủ tướng đã có điện đàm với phía bạn, Bộ Công thương, Bộ NN&PTNT cũng liên tục có điện đàm, các địa phương sát biên giới cũng tăng cường giao thiệp.

Có thể thấy việc thông quan chưa triệt để nhưng những nỗ lực này cũng đã có hiệu quả, cụ thể, từ ngày 25/1 đến nay, với những nỗ lực ngoại giao và việc điều tiết trong nước đã có 15 ngàn xe thông quan. Trước đây chỉ 7/13 cửa khẩu mở và thông quan hạn chế nhưng đến nay đã mở 13/13 cửa khẩu.