Tín dụng và ổn định Kinh tế vĩ mô ‘bài toán’ không thể tách rời

Diễn đàn diễn ra trong bối cảnh kinh tế thế giới và khu vực tiếp tục biến động khó lường, tăng trưởng toàn cầu chậm lại, rủi ro và bất định gia tăng, đặt ra nhiều thách thức đối với công tác điều hành chính sách kinh tế vĩ mô, trong đó có yêu cầu điều hành tín dụng thận trọng, hiệu quả, gắn tăng trưởng nhanh với ổn định vĩ mô và cải cách hệ thống tài chính. 

Tín dụng hiện vẫn là kênh cung ứng vốn chủ yếu cho nền kinh tế Việt Nam, đồng thời là một công cụ điều tiết quan trọng trong điều hành vĩ mô. Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, tín dụng đã đóng vai trò tích cực trong hỗ trợ phục hồi và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, quá trình mở rộng tín dụng cũng bộc lộ nhiều vấn đề liên quan đến hiệu quả phân bổ vốn, khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp, rủi ro hệ thống tài chính - ngân hàng và yêu cầu giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô trong bối cảnh chính sách đang có những điều chỉnh đáng chú ý.

Diễn đàn được tổ chức nhằm tạo lập không gian trao đổi chuyên sâu, nơi các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia kinh tế - tài chính, tổ chức tín dụng, doanh nghiệp và nhà đầu tư cùng chia sẻ quan điểm, kinh nghiệm, thảo luận các vấn đề trọng tâm của thị trường tín dụng hiện nay. Qua đó, góp phần nhìn nhận toàn diện hơn bức tranh tín dụng trong mối liên hệ chặt chẽ với các mục tiêu ổn định và tăng trưởng kinh tế.

Phát biểu tại diễn đàn, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh (BCSI), cho rằng, Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao trong những năm tới. Tuy nhiên, tăng trưởng không chỉ cần nhanh mà còn phải bền vững, xanh và hài hòa với môi trường, xã hội, tức là phát triển bền vững, bao trùm.

Theo TS. Võ Trí Thành, nền tảng quan trọng hàng đầu để hiện thực hóa mục tiêu này là giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô. Ổn định vĩ mô không chỉ dừng lại ở kiểm soát lạm phát ở mức thấp, mà còn bao gồm sự lành mạnh của hệ thống tài chính - ngân hàng, cán cân đối ngoại và các yếu tố nền tảng khác của nền kinh tế. Đây là một tổng thể liên thông, đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện trong hoạch định và điều hành chính sách.

Trong bối cảnh đó, câu chuyện tín dụng trở thành vấn đề “nóng” và mang tính then chốt: tăng trưởng tín dụng ở mức nào là phù hợp, phân bổ vốn ra sao để phát huy hiệu quả, vai trò của cơ chế thị trường đến đâu và mức độ can thiệp của Nhà nước như thế nào. Đặc biệt, với các nước đang phát triển như Việt Nam, nơi hệ thống tài chính vẫn chủ yếu dựa vào ngân hàng, tín dụng tiếp tục là nguồn lực quan trọng đối với tăng trưởng.

TS. Võ Trí Thành nhấn mạnh, cần có cách tiếp cận linh hoạt và thận trọng để vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, như trong giai đoạn 2025-2026, vừa bảo đảm mục tiêu trung và dài hạn, gắn với cải cách, tái cơ cấu hệ thống tài chính - ngân hàng. 

TS. Lê Xuân Sang, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới, cho rằng, cần tiếp tục đa dạng hóa nguồn vốn cho nền kinh tế thông qua phát triển thị trường chứng khoán, đặc biệt là trái phiếu, tăng cường vai trò của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm. Cùng với đó là lành mạnh hóa thị trường cổ phiếu, kiểm soát chặt các đòn bẩy tài chính phi chính thức và hoạt động fintech chứng khoán. 

Đối với lĩnh vực đầu tư, TS. Lê Xuân Sang đề xuất ưu tiên các ngành Việt Nam có lợi thế so sánh cao, ít gây áp lực lạm phát, như năng lượng tái tạo, năng lượng phục vụ chuyển đổi số, thương mại điện tử trong nước và xuyên biên giới, các ngành công nghệ mới. Đồng thời, đẩy mạnh phát triển hệ thống ươm tạo công nghệ, hoàn thiện cơ chế đầu tư nhanh gắn với cải cách hành chính, sớm hoàn thiện hệ thống quy hoạch quốc gia và địa phương để tạo dư địa cho tăng trưởng. 

Theo TS. Cấn Văn Lực, mô hình phát triển giai đoạn tới cần chuyển dịch từ phụ thuộc nhiều vào vốn và lao động sang dựa nhiều hơn vào khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, cải cách thể chế và năng suất. Thay vì đi theo lộ trình tuần tự từ đầu tư, bơm vốn đến đổi mới sáng tạo, Việt Nam cần kết hợp đồng thời cả ba yếu tố để “đi tắt, đón đầu”. 

Tuy nhiên, nền kinh tế cũng đang đối mặt với hàng loạt thách thức: tăng trưởng toàn cầu chậm lại; mức độ phụ thuộc lớn vào xuất khẩu và đầu tư nước ngoài; tỷ lệ nội địa hóa và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu còn thấp; năng lực cạnh tranh chưa có đột phá rõ nét; nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình; tác động ngày càng rõ của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường; rủi ro năng lượng, an ninh chuỗi cung ứng; xu hướng già hóa dân số nhanh; trong khi nhu cầu huy động nguồn lực cho phát triển là rất lớn.

Trong bối cảnh đó, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, chưa có đủ cơ sở để khẳng định tăng trưởng tín dụng cần gấp đôi tăng trưởng GDP, bởi nền kinh tế còn nhiều kênh huy động vốn khác. Nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy, quy mô tín dụng so với GDP cần được kiểm soát ở ngưỡng hợp lý. Cụ thể, nghiên cứu của Sy-Hoa Ho và Saadaoui (2022) khuyến nghị ngưỡng tín dụng/GDP khoảng 96,5% đối với ASEAN giai đoạn 1993-2019; một số nghiên cứu khác đưa ra biên độ 80-120% GDP.

Đáng chú ý, tín dụng tăng cao trong bối cảnh lạm phát vượt 7% sẽ làm giảm hiệu quả thúc đẩy tăng trưởng. Điều này cho thấy, ổn định kinh tế vĩ mô vẫn là điều kiện tiên quyết. Theo TS. Cấn Văn Lực, chất lượng tăng trưởng phụ thuộc lớn vào cơ cấu tín dụng và cơ cấu đầu tư. Hiện khoảng 80% vốn đầu tư công dành cho hạ tầng giao thông, trong khi y tế và giáo dục chiếm 15%, khoa học - công nghệ chỉ khoảng 0,5%. Vì vậy, nâng cao hiệu quả đầu tư và điều chỉnh cơ cấu vốn hợp lý quan trọng hơn việc chỉ mở rộng quy mô tín dụng.