Chuyện nợ xấu ‘bủa vây’ và việc tăng cường bán nợ xấu

Nợ xấu ‘bủa vây’, Nam A Bank tiếp tục chạy đua với doanh thu?

Theo dữ liệu báo cáo tài chính (BCTC) của Ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) Nam Á (Nam A Bank), quý II/2023 ghi nhận 1.537 tỷ đồng thu nhập lãi thuần, tăng 23,8% so với cùng kỳ năm 2022 nhưng lợi nhuận sau thuế chỉ đạt 607 tỷ đồng. Trong kỳ, Nam A Bank thu về hơn 241 tỷ đồng lãi từ hoạt động dịch vụ, tăng tăng 185%. Lãi thuần từ mua bán chứng khoán đạt 6,1 tỷ đồng, tăng 41,8%. Hoạt động kinh doanh ngoại hối giảm 7,6% đạt hơn 22 tỷ đồng,…

Về dòng tiền, tính đến ngày 30/6/2023 dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh tăng trưởng với mức ấn tượng đạt 11.741 tỷ đồng, tăng gấp 5,38 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Bên cạnh đó, dòng tiền thuần từ hoạt động đầu tư và tài chính ghi nhận mức âm lần lượt là 212,6 tỷ đồng và 130 triệu đồng (trong khi cùng kỳ năm 2022, dòng tiền hoạt động đầu tư ghi nhận âm 68,6 tỷ đồng và dòng tiền hoạt động tài chính dương 2.830,7 tỷ đồng).

Quý II/2023, Nam A Bank cũng trích lập hơn 229,5 tỷ đồng chi phí dự phòng rủi ro tín dụng, tăng 15,9% so với cùng kỳ năm 2022. Còn chi phí hoạt động đạt 817 tỷ đồng, tăng 29,8%. Do đó, Nam A Bank báo lãi sau thuế hơn 607,1 tỷ đồng, tăng 44,6% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tính đến ngày 30/6/2023, tổng tài sản Nam A Bank đạt đạt 200.205 tỷ đồng, tăng 12,7% so với đầu năm. Trong đó, tiền gửi tại Ngân hàng Nhà nước tăng 6,8 lần lên mức 13.542 tỷ đồng, tiền gửi tại tổ chức tài chính khác giảm nhẹ với mức 0,3% đạt 23.134 tỷ đồng, cho vay khách hàng tăng 8,1% lên 127.884 tỷ đồng.

Về phần nguồn vốn, tiền gửi khách hàng tăng 16,3% so với đầu năm, lên mức 145.361 tỷ đồng; tiền gửi của các tổ chức tín dụng khác giảm 2,0% xuống còn 19.864 tỷ đồng,…

Về chất lượng nợ vay, tổng nợ xấu tại thời điểm 30/6/2023 của Nam A Bank là 3.515,5 tỷ đồng, tăng 1.570,2 tỷ đồng so với hồi đầu năm (tương đương tăng vọt 80,7% và gấp 1,8 lần) so với đầu năm.

Trong đó, nợ dưới tiêu chuẩn (nợ nhóm 3) tăng gấp 10,46 lần đạt mức 1.380,9 tỷ đồng, trong khi hồi đầu năm ở mức 131,9 tỷ đồng. Nợ nghi ngờ (nợ nhóm 4) tăng 159,7% (tương đương gấp 2,6 lần) đạt 616,4 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ ghi nhận mức 237,3 tỷ đồng. Nợ có khả năng mất vốn nhích nhẹ lên 3,6%, đạt mức 1.518,1 tỷ đồng. Như vậy, tỷ lệ nợ xấu nội bảng của Nam A Bank tăng từ 1,62% hồi đầu năm lên mức 2,72% tại thời điểm 30/06/2023.

Nhìn vào các chỉ số tài chính trên báo cáo Kiểm toán năm 2020 cho thấy, dư nợ xấu của Ngân hàng TMCP Nam Á ghi nhận là gần 744 tỷ đồng trên tổng dư nợ 89.172 tỷ đồng, tức tỷ lệ nợ xấu ở mức 0,83%. Điều này có nghĩa dư nợ xấu đã giảm mạnh đến hơn 44% so với năm 2019.

Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu của Nam A Bank tại thời điểm cuối các năm 2019, 2018, 2017 và 2016 lần lượt là 1.334 tỷ đồng (1,97%), 785 tỷ đồng (1,54%), 708 tỷ đồng (1,9%), 706 tỷ đồng (2,93%). Còn dư nợ xấu tại thời điểm cuối 2015 của NamA Bank ghi nhận hơn 190,5 tỷ đồng trên tổng dư nợ 20.866 tỷ đồng, tức tỷ lệ nợ xấu ở mức 0,91%.

Gần đây nhất, tại ngày 31/3/2023, nợ xấu tại Nam A Bank đạt 2.580 tỷ đồng, chiếm 2,01% tổng dư nợ cho vay.

Như vậy, nhìn vào bức tranh tài chính nợ xấu tại Ngân hàng TMCP Nam Á giai đoạn 2015 đến tháng 6/2023 cho thấy, tỷ lệ nợ xấu luôn ở mức dưới 3%. Tỷ lệ nợ xấu thời điểm cao nhất cũng chỉ 2,93% - tức luôn trong ngưỡng an toàn.

Nam A Bank “sạch” nợ xấu bằng cách tăng bán nợ xấu?

Vào thời điểm cuối năm 2015, Nam A Bank ghi nhận 288,3 tỷ đồng trái phiếu đặc biệt do VAMC phát hành. Con số này đã tăng lên gấp hơn 13,6 lần vào cuối năm 2016 ghi nhận ở mức 3.931 tỷ đồng trái phiếu đặc biệt do VAMC phát hành (tương đương 16,4% tổng dư nợ cho vay).

Tương tự, tới năm 2017, các con số này tại Nam A Bank lần lượt là 2.400 tỷ đồng (tương đương 6,6% tổng dư nợ cho vay). Tới năm 2018, giá trị trái phiếu đặc biệt do VAMC phát hành giảm sâu, chỉ còn hơn 58 tỷ đồng. Tới năm 2019, Nam A Bank đã mua lại các khoản nợ đã bán cho VAMC với tổng giá trị nợ gốc là 181 tỷ đồng, tương ứng tổng mệnh giá trái phiếu VAMC là 168 tỷ đồng và đã sử dụng số tiền trích lập dự phòng xử lý rủi ro các khoản nợ được mua lại này, để xóa hoàn toàn số nợ xấu tại VAMC. Như vậy, tại thời điểm 31/12/2019, Ngân hàng TMCP Nam Á “sạch” nợ xấu tại VAMC.

Đáng lưu ý, cuối năm 2020, Nam A Bank lại tăng cường bán nợ xấu cho VAMC. Năm 2020, Nam A Bank ghi nhận 1.950 tỷ đồng Trái phiếu đặc biệt do VAMC phát hành, bằng 2,19% tổng dư nợ tín dụng. Thuyết minh trong BCTC 2020, đây là các trái phiếu đặc biệt do VAMC phát hành nhằm mua lại các khoản nợ xấu của Ngân hàng Nam A Bank. Trong năm kết thúc ngày 31/12/2020, Nam A Bank đã bán các khoản nợ cho VAMC với tổng số dư nợ gốc là 2.233 tỷ đồng và số dư dự phòng đã được trích lập của khoản nợ này trước khi bán là hơn 283 tỷ đồng, tương ứng tổng mệnh giá các trái phiếu đặc biệt là 1.950 tỷ đồng.

Dữ liệu báo cáo tài chính của Nam A Bank thể hiện rõ, kể từ năm 2020 đến thời điểm 30/6/2023, số dư trái phiếu đặc biệt từ VAMC mà đơn vị này nắm giữ đã trở lại và luôn duy trì “phong độ” vượt mốc nghìn tỷ đồng.

Gần đây nhất, tại ngày 31/3/2023, giá trị trái phiếu đặc biệt do VAMC phát hành đạt 1.030 tỷ đồng, bằng 0,8%. Còn tại BCTC hợp nhất quý II/2023 thể hiện, giá trị trái phiếu đặc biệt do VAMC phát hành đạt 883,5 tỷ đồng (trong đó gồm: 1.670,3 tỷ đồng mệnh giá trái phiếu đặc biệt và đơn vị đã trích lập hơn 786,8 tỷ đồng dự phòng trái phiếu đặc biệt).

VAMC mua nợ xấu thông qua hình thức phát hành trái phiếu với lãi suất 0% để hoán đổi và chính Ngân hàng TMCP Nam Á phải trích lập dự phòng cho số trái phiếu này. Đến kỳ đáo hạn, nếu VAMC vẫn không xử lý, không bán được nợ xấu, để trả tiền cho số trái phiếu Nam A Bank đã mua thì khoản nợ được xử lý bằng chính số tiền Nam A Bank trích lập dự phòng.

 

Như vậy, xét về bản chất, Nam A Bank vẫn phải chịu trách nhiệm khoản nợ đã bán cho VAMC và đơn vị này chỉ thông qua VAMC để giãn nợ, đưa các khoản nợ xấu rời bảng cân đối kế toán, tạo ra những tỷ lệ nợ xấu đẹp. Và sau đó, đơn vị này sẽ “làm sạch” nó bằng số tiền trích lập dự phòng.

 

Ngân hàng TMCP Nam Á không đạt được mục tiêu kiểm soát nợ xấu

Cũng liên quan đến vấn đề nợ xấu, vừa qua, báo cáo Kiểm toán Nhà nước đã gửi Quốc hội về kết quả kiểm toán năm 2022, chỉ ra một số tồn tại liên quan tới cấp tín dụng, nợ xấu,… trong giai đoạn 2016 - 2020.

Một trong những nội dung đáng chú ý chính là Kiểm toán Nhà nước kết luận nhiều tổ chức tín dụng xác định tỷ lệ nợ xấu không đúng hướng dẫn, khi không tính toán đầy đủ các khoản nợ tiềm ẩn thành nợ xấu (nợ cơ cấu, trái phiếu doanh nghiệp tiềm ẩn nợ xấu, các khoản phải thu khó đòi...). Do đó, nếu tính toán, xác định lại thì một số tổ chức tín dụng không đạt mục tiêu kiểm soát nợ xấu dưới 3%. Ngân hàng TMCP Nam Á (Nam A Bank) là một trong số đó.

Theo thuyết minh BCTC của Nam A Bank, từ 13/3/2020, Ngân hàng này áp dụng Thông tư 01/2020 của Ngân hàng Nhà nước về cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ hỗ trợ khách hàng chịu ảnh hưởng vì dịch Covid- 19.

Theo đó, ngân hàng cơ cấu lại thời gian trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ cho các khách hàng phát sinh trả nợ gốc, lãi từ 23/1/2020 đến ngày liền kề sau 3 tháng từ ngày Thủ tướng Chính phủ công bố hết dịch và khách hàng không có khả năng trả nợ đúng hạn nợ gốc, hoặc lãi do doanh thu, thu nhập giảm.

Như vậy, nếu tính đúng, nợ xấu tại Nam A Bank thực chất cao hơn số liệu mà Ngân hàng TMCP Nam Á đã công bố.

Tại Hội thảo vấn đề xử lý nợ xấu trong dự thảo Luật Các Tổ chức tín dụng (TCTD) sửa đổi, ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng (VNBA) thừa nhận, thực trạng nợ xấu của các TCTD hiện nay là đáng lo ngại. Các ngân hàng đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trong quá trình hoạt động, dù mặt bằng lãi suất ngân hàng đã hạ nhiệt đáng kể sau quyết định hạ lãi suất điều hành của Ngân hàng Nhà nước. Chất lượng tài sản suy giảm, vấn đề kiểm soát nợ xấu của ngân hàng thương mại gặp nhiều khó khăn… Đặc biệt, việc xử lý tài sản đảm bảo, thu hồi nợ trên thực tế gặp nhiều vướng mắc; Hành lang pháp lý cho hoạt động xử lý nợ còn chưa đồng bộ, thống nhất; Khó khăn, vướng mắc trong việc áp dụng các quy định pháp luật khác.

Nhiều chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, hoạt động xử lý nợ xấu có thể tiếp tục gặp khó khăn do thị trường bất động sản “đóng băng”, trong khi bất động sản là tài sản bảo đảm chính cho phần lớn các khoản vay. Nợ xấu của ngành ngân hàng được dự báo có thể sẽ “đạt đỉnh” vào cuối năm 2023 hoặc đầu năm 2024.

 Còn nữa…