Đào tạo nguồn lực thang máy Việt Nam thực trạng và giải pháp

Lịch sử phát triển của thang máy “Thang máy” từ những buổi sơ khai

Thang máy có một lịch sử rất lâu đời. Theo LiveScience, thang máy đứng đã được phát hiện sử dụng đầu tiên trong các kim tự tháp ở Ai Cập vào thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên. Theo trang Elevator History, nhà toán học, vật lý học, thiên văn học người Hy Lạp Archimedes được công nhận là người đầu tiên phát minh ra thang máy vào năm 236 trước Công nguyên. Thiết bị của ông chạy bằng dây và ròng rọc, dây thừng được cuộn quanh trục nhờ máy cuộn cáp và đòn bẩy. Những chiếc thang đó chạy bằng sức người, động vật hoặc sức nước, chủ yếu dùng để nâng các vật nặng như nước và vật liệu xây dựng.

Theo Otis World Wide, các hệ thống thang nâng thô khác chở người bắt đầu xuất hiện vào khoảng thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên. Đấu trường La Mã sử dụng thang nâng để đưa đấu sĩ và thú dữ từ dưới mặt đất lên sân đấu. Vào thời Trung Cổ, thang nâng là cách duy nhất để vào tu viện ở St. Barlaam, Hy Lạp, trên một đỉnh núi cách mặt đất 60 mét.

Theo This is Versailles, năm 1743, Vua Louis XV đã cho thiết kế một trong những thang máy đời đầu tiên chuyên dùng để chở người bằng cách kéo một sợi dây nối với hệ thống đòn bẩy có quả cân và được lắp đặt bởi Henri Arnoult ở Cung điện Versailles riêng nhằm đưa các tình nhân đến gặp mình.

Bước tiến lớn tiếp theo trong công nghệ thang máy đến cùng với sự phát minh ra động cơ hơi nước vào 1765 của James Watt. Phát minh mới cho phép thang máy nâng các vật nặng hơn, lớn hơn như than, gỗ, thép lên các tầng cao khi xây dựng bùng nổ vào thời kỳ Cách mạng Công nghiệp, theo Landmark Elevators.

Elisha Graves Otis giới thiệu thiết bị an toàn đầu tiên cho thang máy vào 1852, ngăn thang máy rơi khi đứt cáp. Theo Funding Universe Company Histories, bánh cóc răng cưa được kích hoạt để giữ thang máy tại chỗ khi lò xo mất sức căng do thang máy bị đứt cáp. Theo Columbia Elevator, khách hàng đầu tiên di chuyển thành công với tính năng an toàn của Otis là vào năm 1857 trong một cửa hàng ở New York.

Trong khi đó, Siemens cho biết Werner von Siemens đã tạo ra chiếc thang máy điện đầu tiên. Nó được di chuyển bởi một mô tơ dưới sàn và nâng lên nhờ sử dụng một hế thống bánh răng dựa trên nguyên lý điện động lực học được ra mắt ở Triển lãm Thương mại và Nông nghiệp Mannheim Pfalzagau ở Đức. Thang máy này được đánh giá là một bước đột phá khi có khả năng tải hàng nghìn người cùng một lúc.

Những đổi mới không ngừng

Kể từ năm 1878, sau khi công ty Otis sản xuất ra một thang máy thủy lực nhanh hơn, kinh tế hơn thì thang máy luôn có những đổi mới không ngừng. Năm 1887, nhà phát minh người Mỹ Alexander Miles, đăng ký quyền sáng chế cho một cơ chế tự đóng cửa cho thang máy. Joseph Giovanni, nhà phát minh người Mỹ, đăng ký quyền sáng chế cho thanh chắn an toàn, ngăn thang máy đóng cửa lúc hành khách đang bước vào hoặc khi vẫn còn vật cản năm 1944.

Năm 1924, Công ty Otis Elevators, đã lắp đặt hệ thống điều khiển đầu tiên, tự động điều chỉnh tốc độ của thang máy. Hệ thống này tự động kiểm soát gia tốc, tốc độ giữa các tầng và giảm tốc thang máy khi đến điểm dừng.

Theo Otis World Wide, năm 1979, Otis Elevators đã giới thiệu các bộ vi xử lý Elevonic 101 trong hệ thống điều khiển thang máy, làm cho thang máy trở nên tự động hoàn toàn,

Theo CNN, một toàn nhà ở Trung Quốc giữ tới 3 kỷ lục thang máy: thang máy nhanh nhất, cao nhất và thang máy 2 tầng cao nhất. Tháp Thượng Hải là tòa nhà cao thứ nhì thế giới với 632 mét, và thang máy của nó được thiết kế bởi Tập đoàn Mitsubishi, Nhật, di chuyển với tốc độ 20,5 m/s trên 121 tầng.

Tháp Jeddah ở Ả Rập được hoàn thành vào 2019, là tòa nhà cao nhất cũng như có thang máy cao và nhanh nhất, CNN cho biết. Ở độ cao 1km, nhiều yếu tố cần được xem xét để chịu được độ cao và tốc độ cần thiết của thang máy. Kone, một công ty Phần Lan đã thiết kế và xây dựng các thang máy sử dụng dây làm từ sợi carbon, cho phép thang máy di chuyển tới 660 mét.

Với sự gia tăng chiều cao vào tốc độ của các thang máy, các nhà phát minh đang liên tục cải tiến và giới thiệu các tính năng an toàn mới. Một cải tiến đáng nhắc đến đó là bằng sáng chế cho thiết bị bảo vệ chống quá tốc độ của một nhóm các nhà phát minh ở công ty thang máy Otis, 2009. Hệ thống này phát hiện xem thang máy bắt đầu tăng tốc từ lúc nào và tự động kích hoạt chiếc phanh gắn liền với một trigger điện từ. Một bằng sáng chế khác của Juan Carlos Abad, một nhà phát minh người Thụy Sĩ năm 2011, bao gồm một công tắc an toàn để từ từ giảm tốc cho thang máy khi dừng khẩn cấp.

Sự phát triển không ngừng của thang máy

Thế kỉ XX, được coi là thời đại bùng nổ của ngành thang máy thế giới. Rất nhiều hãng thang máy ra đời, ra mắt các, mẫu mã, sản phẩm với các loại thang máy an toàn có tốc độ cao, tiện nghi trong cabin tốt hơn, êm hơn và dừng tầng chính xác hơn. Những năm gần đây, thang máy vẫn không ngừng được cải tiến với những tính năng vượt trội nhằm tăng thêm độ an toàn và trở thành thiết bị tự động hóa phổ biến, thân thiết hơn với người sử dụng.

Vẫn dựa theo nguyên tắc ban đầu, song so với các thang máy trước đây thì thang máy ngày nay đã hoàn thiện hơn rất nhiều. Thang máy hiện nay đều có vách ngăn che xung quang bệ đỡ như một căn phòng (phòng thang máy), nó nằm bên trong một không gian vận hành riêng gọi là “đường nâng”. Mỗi một phòng thang được kéo lên, hạ xuống bằng hệ thống dây cáp kim loại, lăn qua một ròng rọc. Hướng thẳng đứng của phòng thang máy được duy trì bằng con chuột định hướng. Phòng thang được kéo lên, hạ xuống bằng hệ thống dây cáp kim loại, lăn qua một ròng rọc, thông thường bánh ròng rọc có rãnh. Trọng lượng của phòng thang được cân bằng với một đối trọng, nghĩa là sự chuyển động của thang máy luôn luôn đồng bộ hóa bằng đối trọng lẫn nhau.

Ngày nay, có những hệ thống điều khiển tốc độ phức tạp, sự phối hợp đóng/ ngắt để điều khiển an toàn tốc độ cabin trong bất kỳ tình huống nào. Nút nhấn được tích hợp vào trong những bàn phím nhỏ gọn. Hầu như tất cả thang máy tự động mang tính thương mại, vào thời đại máy tính đã dùng vi điều khiển có khả năng hoạt động, xử lý cũng như lưu trữ rất lớn. Thang máy được lập trình đặc biệt, cực đại hóa năng suất và an toàn tuyệt đối. Thang máy đã trở thành trung gian của kỹ thuật kiến trúc và mỹ thuật, giúp tô điểm và trang hoàng lộng lẫy các công trình xây dựng. Những thiết kế thang máy ấn tượng, sang trọng, hiện đại cùng với những ứng dụng kỹ thuật tiên tiến nhằm làm thoã mãn và thăng hoa cảm xúc của con người.

Những mẫu thang máy gia đình ra đời có khả năng thực hiện hoàn toàn tự động nhờ trang bị công nghệ điều khiển được lập trình sẵn chương trình phần mềm trong bộ vi xử lý. Bảng điều khiển thực hiện hoạt động thang máy lắp đặt tại cửa tầng và cửa buồng.

Tương lai ngành thang máy Việt Nam

Thang máy du nhập vào Việt Nam kể từ khi đất nước chúng ta mở cửa và các công trình chọc trời bắt đầu xuất hiện. Theo thống kê của một cơ quan nhà nước, hiện nay có khoảng hơn 400 công ty hoạt động trong lĩnh vực thang máy bao gồm các hình thức công ty liên doanh sản xuất, các nhà phân phối thang máy, thang cuốn với nhiều chủng loại và ứng dụng rộng rãi như: thang máy nâng hàng, thang máy gia đình, thang máy tải khách, thang máy tải giường bệnh, thang máy tải hàng, thang tải thực phẩm, dây chuyền sản xuất, bãi đỗ tự động… Điều này đã là một minh chứng rõ ràng cho nhu cầu khổng lồ của ngành công nghiệp này.

Khi nền kinh tế phát triển, dân số tăng nhanh, cơ cấu dân số ngày càng già đi, đô thị hóa diễn ra rộng khắp, trong khi quỹ đất hạn hẹp, việc di chuyển bằng cầu thang máy là vấn đề thiết yếu trong các tòa nhà cao tầng, trung tâm thương mại. Cùng với sự phát triển của ngành công nghiệp xây dựng, kéo theo nhu cầu về thang máy trở thành một nhu cầu tất yếu. Thang máy trở thành phương tiện vận chuyển tiện lợi tiết kiệm thời gian và đảm bảo an toàn.

Xu hướng chuyển giao khoa học kỹ thuật và công nghệ đã và đang đặt ra cho ngành thang máy Việt Nam những thuận lợi để từng bước phát triển vươn mình khẳng định vị thế. Các công ty liên doanh sản xuất, lắp đặt thang máy trong nước ngày một tăng lên về quy mô, cả số lượng và chất lượng, phong phú về chủng loại, mẫu mã, chất lượng an toàn được đảm bảo, thiết kế tinh xảo tận dụng được hết tính năng, ngày càng khẳng định chất lượng ưu việt của thang máy Việt Nam.

Với lợi thế được đầu tư mạnh về nguồn vốn, chuyển giao khoa học kỹ thuật đặc biệt tận dụng được nguồn nhân công dồi dào trong nước, nhiều công ty thang máy liên doanh đã chủ động sản xuất dòng thang máy nội địa với chi phí thấp, có khả năng vận hành, bảo trì bảo dưỡng được đáp ứng nhanh chóng, thuận tiện, dễ thay thế nếu có hỏng hóc xảy ra. Hơn nữa, do được sản xuất trong nước nên chủ thang máy có thể linh hoạt thay đổi diện tích cabin, hố thang máy được xây dựng ở mức tối đa, phù hợp với không gian công trình. Từ đó, việc thang máy được lắp đặt đảm bảo được yếu tố thẩm mỹ, tận dụng diện tích ở mức cao nhất.

Cùng với xu hướng phát triển của xã hội và ngành thang máy thế giới thì dòng thang máy gia đình ở Việt Nam cũng có những bước phát triển vượt bậc, hiện tại việc lắp đặt thang máy làm phương tiện giao thông đi lại trong các tòa nhà gia đình đã rất phổ biến và thông dụng. Với giá thành phù hợp, tốn ít điện năng, hố thang bé và chi phí bảo trì bảo dưỡng thấp thì việc lắp đặt hệ thống thang máy cho gia đình như nhà biệt thự, liền kề, nhà phố, nhà ống… ngày càng tăng nhanh về số lượng, chất lượng.

Quan phân tích trên, chúng ta có thể thấy rằng ngành thang máy đã và sẽ phát triển không ngừng, trở thành một ngành công nghiệp đầy tiềm năng tại Việt Nam.

Thực trạng đào tạo nguồn nhân lực thang máy ở Việt Nam

Sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp thang máy mở ra nhiều cơ hội phát triển cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này cũng như các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ nhưng cũng là thách thức rất lớn với hệ thống đào tạo nguồn nhân lực của Việt Nam.

Ở thời điểm này, cả nước có trên 400 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thang máy với hơn 1.500 cá nhân, tổ chức có liên quan đến thang máy. Nhu cầu nhân lực đến năm 2025 cần khoảng 10.000 lao động kỹ thuật, trình độ cao, đúng chuyên ngành Thang máy.

Trong khi, hiện nay nước ta chưa hề có cơ sở đào tạo nào được cấp phép đào tạo các ngành Thang máy một cách chính quy, bài bản. Điều này dẫn đến không đảm bảo cả về số lượng và chất lượng lao động trong lĩnh vực thang máy. 

Để phục vụ cho hoạt động của mình, các doanh nghiệp thang máy phải tuyển dụng các sinh viên tốt nghiệp các chuyên ngành như điện, điện tử, điều khiển tự động, cơ khí, xây dựng, động cơ,… ở các trường đại học, cao đẳng kỹ thuật rồi đào tạo thêm các kiến thức chuyên sâu cả lý thuyết và thực tế về thang máy. Điển hình là các đơn vị như GamaLift, Kone, Schindler, Mishubishi… Tuy nhiên, các đào tạo các khoá ngắn hạn này chỉ thực hiện tại công ty trong phạm vi tương đối hẹp vì chưa được cấp phép và chưa có sự chuẩn hóa.

Việc tự đào tạo nhân lực của các doanh nghiệp khi chưa được cấp phép là rào cản khiến nguồn nhân lực thang máy khó được chuẩn hóa và công nhận. Trong khi để được cấp phép đào tạo thì phải đủ các điều kiện đảm bảo chất lượng (chương trình, giáo trình, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, trang, thiết bị) và đăng ký với cơ quan chức năng.

 Giải pháp đào tạo cung cấp nguồn nhân lực kỹ thuật thang máy Việt Nam

Thang máy là các thiết bị công nghệ phức tạp, đòi hỏi mức độ an toàn cao nên cần thường xuyên bảo trì, bảo dưỡng, sửa chữa, kiểm định. Điều này đặt ra bài toán đào tạo nhân lực thang máy bài bản, chính quy.

- Hiệp hội Thang máy Việt Nam với chức năng của mình tổ chức đào tạo, nghiên cứu trong lĩnh vực ngành nghề thang máy, thang cuốn nhằm thúc đẩy, nâng cao các tiêu chuẩn chất lượng, an toàn và kỹ thuật cho thang máy, thang cuốn tại Việt Nam.

- Trong thời gian qua, Hiệp hội đã hợp tác với một số cơ sở đào tạo nghề trong cả nước để xây dựng và chuẩn hóa chương trình đào tạo kỹ thuật thang máy, cung cấp hạ tầng thực hành chuyên dụng, chuyên gia kỹ thuật giảng dạy hướng tới mục đích nâng cao chất lượng nhân lực ngành thang máy.

Ngày 24/4/2021, Hiệp hội Thang máy Việt Nam đã chính thức ký hợp tác với Trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội - cơ sở đào tạo công lập chất lượng cao của UBND Thành phố Hà Nội thành lập Trung tâm đào tạo nghề Kỹ thuật Thang máy. Đây là mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp và nhà trường mẫu để đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Theo đó, cả hai bên sẽ cùng hợp tác xây dựng các chương trình đào tạo từ ngắn hạn đến dài hạn, trình Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp xin mở mã ngành Kỹ thuật thang máy trong danh mục mã ngành đào tạo. Hiệp hội sẽ hỗ trợ nhà trường thiết bị chuyên dụng trong thực hành nghề thang máy, tạo điều kiện để các chuyên gia, kỹ sư có chuyên môn sâu phối hợp cùng với giảng viên của nhà trường giảng dạy và cấp bằng, chứng chỉ cho các kỹ thuật viên làm việc trong lĩnh vực Thang máy nhằm nâng cao kiến thức, chuyên sâu về nguyên lý thang máy, kỹ năng lắp đặt, vận hành, bảo trì, sửa chữa cũng như trang bị các kiến thức tổng hợp về an toàn thang máy, cứu hộ, xử lý tai nạn thang máy và cả đạo đức nghề nghiệp nhằm giúp học viên nâng cao trách nhiệm đối với bản thân, khách hàng và cộng đồng. Các chương trình này sẽ dần được chuẩn hóa và áp dụng cho toàn ngành trong thời gian tới.

Đồng thời, hai bên sẽ cùng hợp tác xây dựng tiêu chuẩn kỹ năng nghề, nghiên cứu, sản xuất góp phần nội địa hoá thang máy nhằm giảm chi phí, tăng khả năng cạnh tranh với thang nhập ngoại cũng như đưa ra nhưng đề xuất, kiến nghị về cơ chế, chính sách với các Bộ, ban, ngành liên quan để góp phần phát triển ngành kỹ thuật Thang máy Việt Nam.

 Đề xuất, kiến nghị

Với tốc độ gia tăng dân số và đô thị hóa thuộc TOP đầu trên thế giới, nhu cầu lắp đặt thang máy và thang cuốn ngày càng tăng cao tại Việt Nam. Để có đội ngũ kỹ thuật Việt Nam nắm bắt kịp xu hướng phát triển, tiêu chuẩn kỹ thuật tiên tiến nhất trên thế giới, đồng thời để giảm thiểu những sự việc thương tâm và nhiều hệ lụy do việc mất an toàn lao động trong ngành thang máy đã xảy ra trong thời gian qua, đề nghị Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp đưa nghề kỹ thuật thang máy vào danh mục nghề đào tạo, cho xây dựng Tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia và yêu cầu các doanh nghiệp sử dụng lao động qua đào tạo nhằm giúp ngành thang máy và thang cuốn Việt Nam phát triển ổn định, cung cấp những dịch vụ, kỹ thuật tốt nhất cho xã hội, góp phần phát triển kinh tế xã hội của đất nước.