Ký sự về nghĩa trang quốc gia Đường 9

Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Đường 9, nằm bên cạnh Quốc lộ 9, phường 4, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị, cách trung tâm thành phố Đông Hà khoảng 6km về phía Tây. Nghĩa trang liệt sĩ đường 9 được nâng cấp, xây dựng từ nghĩa trang liệt sỹ thị xã Ðông Hà (có từ năm 1983 - 1984). Vị trí toạ lạc của nghĩa trang Ðường 9 nằm trên một vùng đồi, mặt quay ra hướng quốc lộ 9.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đường số 9 là một con đường chiến lược của Mỹ - nguỵ, nối liền từ biên giới Việt Lào về tới Ðông Hà. Dọc trục đường số 9, Mỹ - ngụy đã cho xây dựng các căn cứ quân sự, các cứ điểm và lô cốt nhằm cắt đứt sự chi viện của quân và dân miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Ðường 9 đã đi vào huyền thoại của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ bởi những chiến công thật hào hùng và oanh liệt; đồng thời đó cũng là nổi ám ảnh, kinh hoàng cho binh lính Mỹ và ngụy trong những năm 1965 - 1972.

Đây là nơi yên nghĩ của hơn 9.500 anh hùng, liệt sĩ thuộc bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân du kích và thanh niên xung phong đã từng chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên mặt trận Đường 9 và trên đất Lào trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ. Trong đó có 3.227 mộ liệt sỹ được xác định đầy đủ tên tuổi quê quán, được mai táng theo từng tỉnh thành, có 785 mộ xác định chưa đầy đủ, còn lại chưa rõ tên tuổi. Trong số này có 8 anh hùng liệt sĩ hội đủ cả ba miền Bắc - Trung - Nam. Phần mộ liệt sĩ biết đầy đủ họ tên, quê quán được chia thành 14 khu vực liên hoàn theo từng địa phương.

Vào một ngày tháng 7 chúng tôi cùng đoàn các cựu chiến binh sư đoàn 308 đã từng chiến đấu trên mặt trận Đường 9 tới đây, kính cẩn dâng hoa, dâng hương trước Tượng đài nghĩa trang liệt sĩ. Đoàn đại biểu đã dành một phút mặc niệm bày tỏ lòng tưởng nhớ, tri ân các anh hùng, liệt sĩ đã không tiếc máu xương cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và dâng hương các phần mộ liệt sĩ. Trong những ngày tháng này, nghĩa trang liệt sĩ Đường 9 có thêm nhiều hoa tươi và nhiều đoàn người tấp nập đến viếng thăm dâng nén hương thơm các vong linh anh hùng liệt sĩ đã hy sinh cho nền độc lập của dân tộc.

Trong đoàn có anh Hoàng Tiến  Kỳ (xã Thường Kỳ - huyện Tứ Kỳ - tỉnh Hải Dương) cùng người thân vượt gần nghìn cây số vào đây dâng nén hương thơm đến người bác ruột của mình đã hy sinh tại mặt trận này và hiện đang nằm tại nghĩa trang Đường 9, bùi ngùi xúc động anh chia sẻ: “Chính các thế hệ cha ông đã viết nên những trang sử vàng chói lọi, là biểu tượng sức mạnh tổng hợp của mọi tầng lớp nhân dân vì mục tiêu độc lập dân tộc soi đường cho thế hệ trẻ chúng tôi tiếp bước theo sau. Máu đào của các anh hùng liệt sĩ đổ xuống đã nhuộm đỏ thêm màu cờ Tổ quốc, làm xanh thêm những mảnh đất quê hương, vinh quang ấy thuộc về thế hệ cha ông, các anh hùng liệt sĩ, trong đó có người bác kính yêu của mình”.

Qua câu chuyện với những người quản trang tại đây, chúng tôi biết được rằng, khi gắn bó với nghĩa trang này, họ đã chứng kiến rất nhiều câu chuyện xúc động.

Có lần người mẹ già ở miền Bắc lặn lội cơm áo vào tìm mộ con, khi tìm được mộ con giữa hàng ngàn ngôi mộ ở nghĩa trang, bà ngẹn ngào, đôi tay gầy run rẩy vuốt ve ngôi mộ và tấm bia như những ngày thơ ấu, từ dòng sữa ngọt ngào và tình yêu của mẹ, anh đã khôn lớn thành người và hiến trọn tuổi thanh xuân cho Tổ quốc.

Đến từ tỉnh Thái Bình xa xôi, có những người là Cựu chiến binh vào thăm người đồng đội của mình, những người cùng đồng cam cộng khổ “bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng”, giờ đây người còn, người mất, thế nhưng trong trái tim của những người đang sống vẫn luôn khắc khoải, nhớ thương...

Cũng không ít thân nhân liệt sĩ, dù hoàn cảnh gia đình còn nhiều khó khăn, vất vả, sau một năm cật lực làm ăn, thắt lưng buộc bụng, họ luôn dành dụm để rồi lại vào Quảng Trị, vào nơi thân nhân của mình đang yên nghỉ thắp một nén hương cho người đã khuất.

Giờ đây chiến tranh đã lùi xa gần nửa thế kỷ, nhưng mỗi tấc đất của quê hương đã chứa đựng tâm hồn và thể xác của các anh, để cho chúng tôi, những người ở thế hệ sau được sống trong hòa bình, ấm no và hạnh phúc.