Nỗi buồn quả cau: Xuất rẻ – nhập đắt, bài học từ chế biến sâu
10:39 | 21/04/2025
DNTH: Câu chuyện về quả cau xuất khẩu mới đây lại gióng lên hồi chuông về sự lãng phí thị trường chế biến sâu của nông sản Việt Nam.
Vào cuối năm 2024, các phương tiện truyền thông trong nước đồng loạt đưa tin: Trung Quốc tăng mạnh nhập khẩu cau tươi từ Việt Nam, đẩy giá cau nội địa lên cao, có nơi 140.000 đồng/kg. Nhưng chỉ ít tháng sau, thị trường trong nước lại tràn ngập các sản phẩm kẹo cau, bột cau và dược liệu từ cau – phần lớn nhập trở lại từ Trung Quốc với giá bán cao gấp nhiều lần so với cau tươi nguyên liệu. Đây không phải hiện tượng mới, mà là ví dụ điển hình cho một vòng lặp đáng buồn: Việt Nam xuất nông sản thô với giá rẻ, rồi nhập lại thành phẩm từ nước ngoài với giá đắt, chấp nhận chịu thiệt trên chính sản phẩm mình làm ra.
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, năm 2023, Việt Nam xuất khẩu hơn 22.000 tấn cau tươi, trong đó 85% đi Trung Quốc. Giá xuất khẩu trung bình dao động từ 55.000 đến 80.000 đồng/kg tùy thời điểm. Trong khi đó, các loại kẹo cau và bột cau bán lẻ tại thị trường nội địa (do thương lái nhập về từ Trung Quốc) có giá từ 300.000 đến 600.000 đồng/kg, tùy quy cách đóng gói. Giá trị gia tăng bị đứt gãy hoàn toàn trong chuỗi cung ứng. Từ một loại quả dân dã, cau đã trở thành ví dụ sống động cho nghịch lý phổ biến: người Việt chăm trồng, người khác hưởng lợi.
Cau là cây trồng không xa lạ tại Việt Nam, tập trung nhiều ở Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, và các tỉnh phía Nam như Tiền Giang, Bến Tre. Tuy nhiên, cả nước hiện chỉ có dưới 5 doanh nghiệp có dây chuyền sơ chế hoặc chế biến sản phẩm từ cau, hầu hết quy mô nhỏ và sản phẩm không đủ chuẩn để xuất khẩu ra thị trường cao cấp. Việc chế biến sâu quả cau gần như là một khoảng trống, trong khi nhu cầu thị trường không hề nhỏ. Ở các nước châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh, Sri Lanka, cau được sử dụng làm nguyên liệu cho dược phẩm, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm thiên nhiên và các sản phẩm phục vụ nghi lễ truyền thống. Tại tỉnh Hồ Nam (Trung Quốc), chuỗi công nghiệp chế biến quả cau mang về doanh thu hơn 30 tỷ nhân dân tệ mỗi năm (tương đương 100.000 tỷ đồng), tạo ra hàng chục ngàn việc làm – phần lớn từ nguồn cau tươi nhập khẩu, bao gồm cả từ Việt Nam.
Câu hỏi đặt ra là: Vì sao Việt Nam không thể chế biến sâu quả cau, dù là quốc gia sản xuất nguyên liệu? Nguyên nhân không nằm ở người nông dân, mà chủ yếu do ba điểm yếu cố hữu trong chuỗi giá trị nông sản.
Thứ nhất, thiếu hạ tầng chế biến và công nghệ phù hợp. Cau là loại quả có hàm lượng tanin và chất béo đặc biệt, việc chế biến cần thiết bị và kỹ thuật kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm, lên men... mà phần lớn doanh nghiệp trong nước không đầu tư vì chi phí ban đầu cao và đầu ra chưa rõ ràng.
Thứ hai, thiếu thị trường tiêu thụ ổn định cho sản phẩm chế biến từ cau. Hiện Việt Nam không có chiến lược xây dựng thị trường cho sản phẩm từ cau, kể cả nội địa và xuất khẩu. Trong nước, nhu cầu tiêu dùng sản phẩm từ cau còn mang tính nhỏ lẻ, chưa hình thành phân khúc tiêu dùng rõ ràng.
Cuối cùng, cơ chế hỗ trợ phát triển nông sản chế biến sâu vẫn còn rời rạc, chủ yếu tập trung vào vài loại cây trồng chính (lúa, cà phê, điều), mà bỏ quên những loại cây bản địa như cau, trầu, vỏ quế, hạt dổi – những mặt hàng có giá trị ngách lớn.
Để tránh tiếp tục lặp lại mô hình “xuất thô – nhập tinh”, ngành nông nghiệp và các địa phương cần nhìn lại vai trò của chế biến sâu với cách tiếp cận thực tế hơn. Với riêng quả cau, có thể bắt đầu từ những giải pháp cụ thể. Một là chọn 2-3 địa phương có diện tích cau lớn để xây dựng mô hình liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ, thí điểm đầu tư dây chuyền sấy khô, tách hạt, chiết xuất tanin… phục vụ làm trà cau, bột dược liệu, kẹo cau, thay vì chỉ bán quả tươi. Hai là ban hành chính sách tín dụng ưu tiên cho doanh nghiệp chế biến nông sản bản địa, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ tại vùng sâu, vùng dân tộc thiểu số, nơi cau thường được trồng nhiều. Ba là đưa cau vào hệ thống OCOP một cách thực chất, gắn với tiêu chuẩn hóa sản phẩm, mẫu mã, và truy xuất nguồn gốc.
Các hợp tác xã và hộ kinh doanh nhỏ cần được hỗ trợ để nâng cấp sản phẩm, từ đó tiếp cận kênh bán lẻ hiện đại trong nước và xuất khẩu ra thị trường ngách tại Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Đông – nơi chuộng sản phẩm thiên nhiên có công dụng dược liệu.
Quả cau là một câu chuyện nhỏ, nhưng phản ánh một vấn đề lớn. Khi nền nông nghiệp vẫn mãi bán nguyên liệu mà không nắm được khâu chế biến, thì giá trị thật sự sẽ luôn nằm trong tay người khác. Không thể làm nông nghiệp hiện đại bằng tư duy “trồng xong là xong”. Cau không buồn, người trồng cau không buồn – nhưng nhìn lại cả quá trình đường đi của trái cau, thì thấy buồn cho một tiềm năng chế biến bị bỏ ngỏ.

Quảng Ninh: Đề xuất nghiên cứu, đầu tư 2 dự án gần 5.500 tỷ đồng.
DNTH: Hai dự án giao thông có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc hoàn thiện hạ tầng đô thị, tạo động lực thu hút đầu tư phát triển các khu đô thị mới, phát triển dịch vụ du lịch khu vực phía Bắc vịnh Cửa Lục.

Cảng Quy Nhơn – đòn bẩy kinh tế cho Tây Nguyên và tiểu vùng Mê Kông
DNTH: Việc sáp nhập 2 tỉnh Gia Lai (cũ) với Bình Định thành tỉnh Gia Lai mới cùng dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku sắp khởi công, đưa cảng Quy Nhơn vào vị thế “cửa ngõ” kết nối Tây Nguyên, Nam Lào và Đông Bắc Campuchia với biển Đông,...

Không dễ đi đường thẳng: Những ngã rẽ của doanh nghiệp nông nghiệp
DNTH: Một số doanh nghiệp rời khỏi lĩnh vực nông nghiệp sau thời gian thử sức. Nhưng đó không hẳn là thất bại. Trong một lĩnh vực đòi hỏi vốn lớn, thời gian dài, và rủi ro cao, việc điều chỉnh chiến lược, thậm chí rút lui, có...

Thị trường Bắc Trung Bộ đón dòng giao thương quốc tế
DNTH: Ngày 10/7, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị phối hợp Bộ Công thương và các đơn vị liên quan tổ chức chương trình đón Đoàn doanh nghiệp nước ngoài đến Việt Nam giao dịch với các địa phương khu vực Bắc Trung Bộ năm 2025.

Phía Tây Gia Lai chờ “cú hích” từ quyết tâm của lãnh đạo mới
DNTH: Chỉ một thời gian ngắn sau sáp nhập đơn vị hành chính, lãnh đạo tỉnh Gia Lai đã trực tiếp kiểm tra, đôn đốc một số dự án trọng điểm phía Tây tỉnh – những công trình được kỳ vọng tạo đột phá về lĩnh vực kinh tế.

6 tháng đầu năm 2025, tỷ lệ thất nghiệp dưới 3%
DNTH: Đây là thông tin trong Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ công tác tháng 6/2025 và 6 tháng đầu năm 2025 và triển khai nhiệm vụ công tác Quý III/2025 và tháng 7/2025 của Cục Việc làm, Bộ Nội vụ.
Đô thị cuộc sống
-
Hà Nội đề xuất hỗ trợ 3 triệu/người để mua xe điện
-
Hưng Yên: Trung tâm Hành chính công xã Bắc Đông Quan vận hành thông suốt trong những ngày đầu thực hiện chính quyền hai...
-
Dự án Khu du lịch biển Thắng Liên được cập nhật vào Quy hoạch chung phường Hoàng Mai
-
Tiếp sức mùa thi 2025 ứng dụng công nghệ, lan tỏa tinh thần tình nguyện
-
Sống Khỏe – Năng lượng tràn đầy từ mọi hoạt động tại Eurowindow Sport Garden, dự án sắp khởi công tại Vinh
-
Hà Nội: Tái khởi công đường Vành đai 2,5 đoạn Đầm Hồng - Quốc lộ 1A
Sống khỏe
-
Tự hào là bệnh viện mắt tiên phong tại Tây Nguyên
-
Rắn cạp nong cắn: Lời cảnh tỉnh từ ca bệnh hiểm nghèo ở Gia Lai
-
Bước ngoặt y tế tại miền Trung: Vinmec Nha Trang phẫu thuật nội soi ung thư dạ dày thành công cho bệnh nhân 86 tuổi
-
Vinmec khai trương phòng khám đa khoa quốc tế hiện đại tại Vinhomes Grand Park
-
Bệnh viện Mắt Cao Nguyên: Hành trình 7 năm trao ánh mắt, tặng nụ cười
Thị trường
-
Ô tô cũ ế ẩm, giới buôn “có lời là bán”
-
"Lướt sóng" bất động sản thời điểm này 90% là thất bại
-
Ninh Thuận bứt phá ngoạn mục, trở thành “mỏ vàng” trong mắt nhà đầu tư
-
Bất động sản Việt Nam vẫn hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài
-
M&A bất động sản phía Nam nhộn nhịp trong mùa dịch
-
Ô tô giảm giá “chạy” tháng ngâu
Ý kiến bạn đọc...