Xuất khẩu gạo năm 2024 - Cơ hội song hành cùng thách thức

Sáng 29/2, Cục Xuất nhập khẩu, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) đã tổ chức chương trình Hội nghị giao ban với Hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 2/2024 với chủ đề: "Đánh giá tình hình xuất khẩu và định hướng công tác xúc tiến thương mại phát triển thị trường gạo năm 2024".

Hội nghị là nơi tập trung trao đổi, cập nhật thông tin thị trường, kiến nghị thực tiễn từ nhu cầu xúc tiến xuất khẩu của các địa phương, doanh nghiệp, từ đó đề ra các giải pháp, kế hoạch cụ thể hỗ trợ phát triển thị trường gạo trong năm 2024.

Những tín hiệu lạc quan

Ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho biết, lúa gạo là hàng hóa thiết yếu với trên 50% dân số trên thế giới tiêu thụ hàng ngày và được xếp vào mặt hàng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực của nhiều quốc gia trên thế giới.

Hiện nay, tình hình thương mại gạo toàn cầu đang chịu tác động bởi nhiều yếu tố (như lệnh cấm xuất khẩu gạo tại một số quốc gia như Ấn Độ, Nga, UAE; Nga tuyên bố rút khỏi Thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen; hiện tượng El Nino gây ảnh hưởng tiêu cực tới sản lượng lương thực tại nhiều quốc gia…) đã ảnh hưởng đến tình hình sản xuất, xuất khẩu gạo của các nước trên thế giới.

Việt Nam, với vai trò là một trong 3 quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 15% tổng lượng gạo xuất khẩu toàn cầu, nên tất cả sự thay đổi về chính sách, biến động về cung cầu và khuynh hướng giá cả của các quốc gia tiêu thụ gạo trên thế giới đều ảnh hưởng trực tiếp đến ngành gạo Việt Nam.

Tiếp tục thông tin tại hội nghị, ông Nguyễn Anh Sơn cho biết, năm 2024, giữa bối cảnh theo nhiều chuyên gia dự báo tình hình thế giới vẫn sẽ có nhiều khó khăn nhưng xuất khẩu gạo đã có những tín hiệu lạc quan ngay từ những tháng đầu năm.

Ước tính sơ bộ đến hết tháng 01 năm 2024, gạo Việt Nam đã được xuất khẩu sang 27 thị trường với khối lượng trên 512 nghìn tấn, trị giá 362 triệu USD, tăng 42,8% về lượng và tăng 94,5% về trị giá so với cùng kỳ năm 2022.

Trong những năm qua, Philippines vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, ông Phùng Văn Thành, Tham tán Việt Nam tại Philippines cho hay dù sản xuất lúa gạo lớn, nhưng sản xuất vẫn không đáp ứng được nhu cầu trong nước của Philippines, do vậy nước này vẫn duy trì nhập khẩu từ 3-4 triệu tấn gạo, chủ yếu nguồn nhập khẩu là Việt Nam.

Ước tính, năm 2022 Philippines nhập từ Việt Nam 3,2 triệu tấn gạo còn năm là 3,1 triệu tấn, dù giảm về lượng nhưng giá gạo của Việt Nam lại tăng lên, có thời điểm trên 560 USD/tấn.

"Với con số này, Việt Nam là đối tác xuất khẩu gạo quan trọng của Philippines nhằm đảm bảo an ninh lượng thực, trong đó thị trường này cũng chiếm tỷ trọng lớn lượng gạo xuất khẩu gạo của Việt Nam," ông Phùng Văn Thành nhấn mạnh.

Cho rằng nhiều doanh nghiệp đã tạo được lòng tin, uy tín với các bạn hàng của Philippines, trong đó các mặt hàng gạo chất lượng cao đã đạt được nhiều ưu thế, dù vậy ông lưu ý các doanh nghiệp nên tập trung thêm các loại gạo thấp hơn (gạo giá rẻ), qua đó tận dụng được một lượng lớn khách hàng có thu nhập thấp và trung bình ở quốc gia này.

“Dự báo năm 2024 Philippines sẽ nhập từ 3,5-4 triệu tấn gạo, là cơ hội để đẩy mạnh xuất khẩu gạo, vì vậy các doanh nghiệp cần phối hợp với Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng đẩy mạnh các chương trình xúc tiến, xây dựng thương hiệu, cũng như đa dạng các mặt hàng qua đó thúc đẩy hơn nữa nhu cầu tiêu dùng,” ông nhấn mạnh.

Với Indonesia, trong tháng 1-2024, Việt Nam đã xuất sang nước này 27.256 tấn, tương đương 18,08 triệu USD, chiếm gần 5% trong tổng lượng và chiếm 3,2% trong tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của cả nước.

Ông Phạm Thế Cường, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Indonesia thông tin Chính phủ Indonesia mới đây đã quyết định tăng hạn thêm hạn ngạch nhập khẩu nhập khẩu gạo trong năm 2024 thêm 1,6 triệu tấn do sản xuất gạo trong nước bị thiếu hụt xuất phát từ việc gieo cấy vụ canh tác chính trong năm bị chậm vì thiếu nước canh tác, ảnh hưởng từ hiện tượng El Nino trong năm 2023. Dự kiến, việc thu hoạch vụ lúa này sẽ diễn ra vào tháng 5 và tháng 6-2024 thay vì tháng 3 và tháng 4 hàng năm.

Cho đến nay, Bộ Thương mại Indonesia đã cấp giấy phép nhập khẩu gạo cho 2 triệu tấn. Giấy phép nhập khẩu thêm 1,6 triệu tấn sẽ sớm được ban hành sau khi hoàn tất một số thủ tục hành chính liên quan, tuy vậy trong tổng số 3,6 triệu tấn thì Chính phủ nước này ưu tiên từ nguồn sản xuất trong nước sau đó mới tiến hành nhập khẩu.

Đáng chú ý, những ngày gần đây, giá gạo tại thị trường Indonesia đang gia tăng mạnh do nguồn cung thiếu hụt nghiêm trọng, tính tới tháng 2-2024, Indonesia đã trải qua 8 tháng thâm hụt gạo liên tiếp do sản xuất trong nước thiếu hụt so với nhu cầu. Hiện tượng gạo khan khiếm tại các siêu thị đã xuất hiện.

Với tình hình gạo đang thiếu hụt nghiêm trọng, trong bối cảnh mùa vụ thu hoạch chính vụ chưa bắt đầu và tháng Lễ Ramdan của người Hồi giao sẽ bắt đầu trung tuần tháng 3-2024 và kéo dài trong 01 tháng khiến nhu cầu lương thực, thực phẩm sẽ tiếp tục gia tăng. Dự báo Chính phủ Indonesia sẽ phải tiếp tục sớm mở thầu mua thêm gạo, ngoài đợt mở thầu thu mua 500.000 tấn gạo ngày 17-1-2024 vừa qua (trong đó các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam đã thắng thầu cung cấp hơn 300.000 tấn).

“Thương vụ đề nghị các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam cần theo dõi sát thông tin thị trường, tận dụng tranh thủ cơ hội xuất khẩu gạo trong những tháng đầu năm sang thị trường Indonesia này, đồng thời gia tăng chất lượng, không để tồn dư chất bảo vệ thực phẩm, đảm bảo thời gian giao hàng, cũng như tham gia các hội chợ để xúc tiến thương hiệu gạo Việt Nam,” đại diện Thương vụ Việt Nam tại Indonesia nêu ý kiến.

Còn tại thị trường Trung Quốc, ông Nông Đức Lai, Tham tán Thương mại tại Trung Quốc lưu ý các doanh nghiệp tăng cường cập nhật thông tin thị trường, nắm bắt thời cơ để xuất khẩu, đồng thời đa dạng hóa công tác xúc tiến thương mại, thâm nhập vào các khu vực tiềm năng của nước bạn để mở rộng xuất khẩu cũng như tập trung xây dựng thương hiệu gạo tại thị trường tỷ dân này.

Cần tận dụng cơ hội đẩy mạnh xuất khẩu

Cơ hội cho ngành lúa gạo là rất lớn, song cơ hội luôn song hành cùng thách thức.

Trong khuôn khổ hội nghị, các diễn giả, đại biểu tham dự đã đưa ra những đánh giá, nhận định khách quan về cơ hội và thách thức đối với xuất khẩu gạo Việt Nam.

Bà Châu Thị Lệ, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Long An đề xuất: “Chúng tôi mong muốn trong năm 2024, cơ quan của bộ và các cơ quan thương vụ hỗ trợ địa phương kết nối, xúc tiến thương mại để mở rộng thị trường xuất khẩu gạo. Đến thời điểm này Long An có 25 doanh nghiệp xuất khẩu gạo, trong đó có 1 doanh nghiệp nước ngoài. Long An sẵn sàng phối hợp với Bộ Công thương và các thường vụ VN tại các nước để đón các đoàn DN nước ngoài vào Long An. Dự kiến trong quí 2, Long An tiếp tục phối hợp với Bộ Công Thương để tổ chức chuỗi xuất nhập khẩu, cung ứng hàng hoá tại tỉnh Long An”.

Ông Nguyễn Thành Huân, Phó Giám đốc Sở Công Thương An Giang cho biết, năm 2023, các doanh nghiệp của tỉnh đã xuất gần 580.000 tấn gạo đến 60 thị trường trên thế giới, trị giá 339 triệu USD; tăng trên 9% về sản lượng và tăng gần 16% về kim ngạch so với cùng kỳ. Thị trường chiếm tỷ trọng cao nhất là thị trường châu Á, châu Phi, châu Âu, châu Mỹ và châu Đại Dương.

Dự báo tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng gạo năm 2024 đạt 325 triệu USD; tăng 1,6% so với cùng kỳ năm 2023. Các doanh nghiệp tỉnh An Giang đang chủ động xây dựng vùng nguyên liệu, liên kết với nông dân, hỗ trợ nông dân nâng cao chất lượng lúa hàng hóa, đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính.

Ông Nguyễn Thành Huân, Phó Giám đốc Sở Công Thương An Giang kiến nghị: “Thứ nhất tiếp tục duy trì Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài; đồng thời, lập kênh thông tin nhanh về nhu cầu nhập khẩu gạo của các nước. Qua đó, thông tin đến các doanh nghiệp để chủ động về giá trong đàm phán xuất khẩu ở thời điểm và cả hợp đồng tương lai. Cùng với đó, hiện nay tỉnh An Giang đang cùng với doanh nghiệp của tỉnh, triển khai thực hiện Đề án xây dựng và phát triển thương hiệu gạo tỉnh An Giang đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030”.

Ông Trần Quốc Toản, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) khẳng định phía Cục sẽ tham mưu hoàn thiện cơ chế chính sách trong đó tập trung sửa đổi, bổ sung Nghị định 107 về xuất khẩu gạo, phối hợp với các đơn vị chức năng đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, xây dựng hình ảnh gạo Việt Nam trên thế giới, nâng cao năng lực chuỗi cung ứng.

"Bộ Công Thương đề nghị Hiệp hội tuyên truyền các doanh nghiệp về các FTA nhằm nắm rõ các quy định, nâng cao năng lực chế biến, sản xuất đáp ứng các yêu cầu thị trường," ông khuyến nghị.

Nhấn mạnh thêm nội dung này, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại khẳng định sẽ tổng hợp các ý kiến của địa phương và cơ quan Thương vụ để xây dựng một cơ chế điều hành gạo trong thời gian tới.

Ngoài ra, ông Phú cũng lưu ý các Thương vụ, hằng tháng, khi gửi báo cáo về tình hình thị trường cần có thêm các thông tin nhanh về công tác điều hành mặt hàng gạo của nước sở tại, từ đó giúp Cục Xúc tiến Thương mại nhằm cung cấp kịp thời cho các địa phương trong công tác điều hành.

Theo Thương Hiệu Và Sản Phẩm