Qua một thời gian dài quan sát thực thế ở một số nơi dọc quốc lộ 6 ở huyện Tân Lạc, huyện Mai Châu tỉnh Hòa Bình, ông Bùi Thế Tung đã sáng chế ra một loại bếp đun tiện dụng có thể áp dụng ở những địa bàn trồng nhiều ngô để tận dụng nguồn lõi ngô làm chất đốt chính. Đây là loại bếp đun rất tiết kiệm cho người tiêu dùng, tận dụng được lõi ngô, củi gỗ, củi mùn cưa ép, củi trấu ép và trấu rời đều sử dụng tốt. Hiện nay lạo bếp này đang được sử dụng rỗng rãi do tiện lợi mà giá thành lại rẻ, chỉ 200.000 đồng/1 bếp (tại Hà Nội).
Ông Bùi Thế Tung cho biết: “Qua quan sát thực tế tại một số nơi ở huyện Tân Lạc, huyện Mai Châu tỉnh Hòa Bình, tôi nhận thấy khi thu hoạch ngô, người dân lấy hạt, còn lõi ngô vứt bỏ ra vệ đường thành đống, gây ô nhiễm môi trường, lãng phí một nguồn chất đốt rất có giá trị. Trong khi đó, bếp kiềng truyền thống nếu dùng lõi ngô để làm chất đốt thì hiệu quả chưa cao, nên lượng lõi ngô dùng trong đun nấu ở các hộ gia đình rất hạn chế.
Trước thực tế đó, tác giả đã nghiên cứu và làm ra Bếp đun lõi ngô – củi tiết kiệm, cấu tạo loại bếp này cũng không cầu kỳ lắm, chỉ gồm có:
(1) Vỏ bếp
(2) Lớp giữ nhiệt
(3) Buồng đốt
(4) Cửa nạp nguyên liệu
(5) Cửa tháo tro, trao đổi khí
(6) Ống khói.
Tôi đã đưa vào sử dụng và thấy nó rất tiện lợi, hữu ích.”
Nguyên lý hoạt động của bếp là đốt cháy kín theo sự tuần hoàn trao đổi giữa không khí tự nhiên với chất đốt cháy trong buồng đốt. Khi chất đốt (lõi ngô, củi gỗ, củi trấu ép, củi mùn cưa ép) cháy trong buồng đốt(3), khí nóng bốc lên cuốn CO2 dưới dạng khói bay lên theo ống khói(6). Không khí mới có chứa O2 tự nhiên tràn vào bếp theo cửa thông khí và tháo tro(5), duy trì cho ngọn lửa cháy trong buồng đốt (3) theo vòng tuần hoàn: Lõi ngô, củi được nạp vào cửa (4), không khí tự nhiên tràn vào buồng đốt (3) theo cửa (5), khói bếp CO2 bốc lên theo ống khói (6). Nhiệt lượng sinh ra khi bếp cháy được tập trung ở đáy các dụng cụ đun nấu để làm chín lương thực, thực phẩm cần đun nấu và tích lại một phần ở lớp giữ nhiệt(2) của thân bếp. Khi không được tiếp thêm chất đốt, bếp sẽ tự tắt.
Ưu điểm nổi trội của loại bếp này
Một là: Bếp đốt kín, nên các dụng cụ đun nấu có đường kính đáy từ 20 đến 24cm, chủ yếu chỉ đen ở đáy, còn thân ít bị đen. Nếu định kỳ cọ rửa hàng tuần các dụng đun nấu này sẽ luôn sáng bóng.
Hai là: Ngoài lõi ngô ra, củi gỗ, củi trấu ép, củi mùn cưa ép, mắt tre (phụ phẩm của quá trình sản xuất đũa ăn cơm, hàng thủ công mỹ nghệ) đều sử dụng làm chất đốt tốt đối với bếp này.
Ba là: Hiệu suất đốt rất cao, chất đốt cháy triệt để thành tro, hầu như không có than. Nhiệt tập trung ở đáy dụng cụ đun nấu nên rất tiết kiệm chất đốt.
Bốn là: Cơ động, có thể đun nấu ở các vị trí theo ý của người sử dụng.
Năm là: Khi nhóm bếp không cần quạt, không cần thổi như nhóm bếp kiềng.
Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm thì loại bếp này cũng có một vài hạn chế nhất định. Ngoài lõi ngô, mắt tre (phụ phẩm của chế biến hàng thủ công mỹ nghệ, làm đũa), củi vụn dùng đốt trực tiếp ra thì củi cành gỗ dài, củi trấu ép, củi mùn cưa ép cần phải cắt thành đoạn ngắn để phù hợp với cửa nạp nguyên liệu và buồng đốt.
Thực tế ứng dụng trong đời sống
Tác giả đã thử nghiệm từ năm 2013 đến nay (2016) và nhận thấy:
Thứ nhất: Bếp sử dụng để đun 5 lít nước (đun trong nhà), vào mùa hè sau 18 phút thì nước sôi, mùa đông sau 30 phút thì nước sôi. Đun cùng một lượng nước như ấm điện siêu tốc (khoảng 2 lít), ấm siêu tốc sau 12 phút thì sôi, đun bằng bếp này sau 8 phút thì sôi.
Thứ hai: Một lần đun nấu cho 5 người ăn gồm rau luộc, rau xào, món thịt rang mặn, trứng tráng, nấu cơm nếu đun bằng củi gỗ hết 4 kg, nếu đun bằng lõi ngô hết 5 kg, đun bằng củi trấu ép, củi mùn cưa ép, hết 1 thanh dài 30 cm.
Thứ ba: Tác giả đã khảo nghiệm thực tế trong cộng đồng dân cư ở xã Tân Sơn huyện Mai Châu tỉnh Hòa Bình (8 hộ gia đình), xã Yên Trị huyện Yên Thủy tỉnh Hòa Bình (6 hộ gia đình), xã Tiến Sơn huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình (23 hộ gia đình). Ở các địa bàn khảo nghiệm trên, các hộ gia đình sử dụng bếp đều cho ý kiến là bếp tốt, rất tiết kiệm chất đốt. Ở xã Yên Trị bà con sử dụng bếp cho biết, bếp tốt nhưng sau 2 năm sử dụng, ống khói làm bằng tôn bị hỏng cần nghiên cứu vật liệu làm ống khói bền hơn. Ở xã Tiến Sơn bà con cho biết các phụ phẩm như trấu rời, lá cây khô… đều sử dụng đun nấu bằng bếp này được. Bà con còn đề nghị tác giả nghiên cứu làm sao để bếp cháy thoáng hơn nữa, nấu được nhiều loại nồi, nhất là nấu được cám lợn để chăn nuôi, luộc bánh chưng vào dịp tết nguyên đán... Tác giả đã nghiên cứu cải tiến để đáp ứng yêu cầu của bà con.
Mô hình bếp bước đầu cho thấy hiệu suất đốt rất cao (chất đốt cháy triệt để, nhiệt tập trung vào đáy dụng cụ đun nấu và một phần tích lại thân bếp, ít bị phân tán ra xung quanh), tiết kiệm chất đốt. Lõi ngô, củi gỗ được sử dụng tự nhiên (chỉ cần phơi khô, không cần có chế biến gì khác). Củi gỗ, nếu sử dụng cũng chỉ cần tận dụng những cành cây được tỉa khi chăm sóc bảo vệ rừng, các đầu mẩu gỗ khi chế biến đồ mộc dân dụng, không cần chặt hạ những cây to để bổ ra làm củi đốt.
Bếp cơ động, nên mùa đông lạnh, hộ gia đình nào có thói quen đốt bếp để sưởi ấm, vẫn có thể sử dụng bếp theo ý muốn. Bếp sau khi tắt, không đun nữa, còn tỏa ra hơi nóng trong vòng hai tiếng đồng hồ.
Bùi Thế Tung
Số nhà 15, ngách 207/84 Đường Xuân Đỉnh Bắc Từ Liêm Hà Nội.
(Liên hệ đặt hàng theo số Điện thoại: 0936181954)
Email: Buithetungubdt@gmail.com
Ý kiến bạn đọc...