Bộ KH&ĐT cập nhật kịch bản tăng trưởng, cảnh báo rủi ro ‘bong bóng’

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ diễn ra chiều 31/3, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã trình Chính phủ các báo cáo về tình hình kinh tế - xã hội tháng 3 và 3 tháng đầu năm 2021; báo cáo dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025 và dự kiến Chương trình hành động thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 – 2025.

Trình bày các nội dung này, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhiều lần lưu ý tới các diễn biến gần đây trên một số loại thị trường.

FDI tăng trưởng dương lần đầu tiên kể từ khi dịch bệnh bùng phát

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, trong bối cảnh đại dịch COVID-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, tình hình kinh tế - xã hội tháng 03 và quý I/2021 vẫn có nhiều dấu hiệu khởi sắc với 08 điểm sáng.

Đầu tiên, tăng trưởng kinh tế khả quan dù chịu nhiều ảnh hưởng từ tình hình dịch bệnh, theo đó tốc độ tăng trưởng GDP quý I/2021 tăng 4,48% so cùng kỳ năm trước, cao hơn mức tăng quý I/2020, “cho thấy sự thích nghi, sức chống chịu và xu thế phục hồi của nền kinh tế ngày càng gia tăng”. Khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản tiếp tục là điểm sáng với tốc độ tăng 3,16%, năng suất lúa đạt khá, chăn nuôi phục hồi, sản xuất thủy sản khả quan hơn so với cùng kỳ năm trước.

Khu vực công nghiệp và xây dựng có dấu hiệu khởi sắc, đạt mức tăng 6,3%. Trong đó, công nghiệp chế biến, chế tạo vẫn là động lực chính của nền kinh tế, tăng 9,45%, cao hơn cùng kỳ năm trước và tiệm cận mức tăng 2 con số ở thời điểm trước dịch bệnh.

Khu vực dịch vụ tăng 3,34%, chủ yếu nhờ tăng trưởng doanh thu bán lẻ hàng hóa, đạt 6,8% so với cùng kỳ, cho thấy nhu cầu tiêu dùng của người dân đang dần phục hồi trở lại.

Lạm phát được kiểm soát, cân đối ngân sách được bảo đảm. Chỉ số CPI tháng 03 tăng 1,16% so với cùng kỳ năm trước, thấp nhất kể từ năm 2016. CPI bình quân quý I chỉ tăng 0,29%. Tiến độ thu ngân sách khả quan, tổng thu ngân sách quý I đạt 30,1% dự toán, cao hơn các năm trước. Nhiều chỉ số tín nhiệm quốc gia tiếp tục gia tăng, thể hiện sự công nhận, đánh giá cao của quốc tế đối với những cải thiện vững chắc về tài khóa, nợ công, nợ nước ngoài... cũng như những cải cách mạnh mẽ về thủ tục hành chính, môi trường đầu tư, kinh doanh, phản ánh triển vọng tăng trưởng kinh tế đầy hứa hẹn của đất nước.

Thị trường tiền tệ, tín dụng ổn định. Lãi suất tiếp tục được duy trì ở mức thấp, thị trường ngoại hối hoạt động hiệu quả, thanh khoản thị trường được bảo đảm, các dịch vụ thanh toán trực tuyến, thanh toán không dùng tiền mặt được đấy mạnh. Trong tháng, Moody cũng đã nâng mức tín nhiệm của 15 ngân hàng, phản ánh sức khỏe của nền kinh tế, năng lực, điều hành tốt của toàn hệ thống.

Xuất nhập khẩu hàng hóa quý 1 tiếp tục đạt kết quả ấn tượng, xuất siêu 2,03 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa ước đạt 152,6 tỷ USD, tăng 24,1% so với cùng kỳ. Hiện đã có 4 mặt hàng chủ lực đạt kim ngạch xuất khẩu trên 5 tỷ USD, 11 mặt hàng trên 1 tỷ USD, cao hơn so với các năm trước. Xuất khẩu dệt may từng bước phục hồi, trong khi xuất khẩu giày dép tăng trưởng khá cao trong quý I. Cơ cấu nhập khẩu hàng hóa chuyển biến tích cực với tỷ trọng nhập khẩu nhóm hàng tư liệu sản xuất tăng, tỷ trọng nhóm hàng tiêu dùng giảm.

Bên cạnh sự dần hồi phục của kinh tế thế giới, nhu cầu và giá một số mặt hàng tăng khá, còn cho thấy việc tận dụng các thị trường của doanh nghiệp Việt Nam thông qua các hiệp định FTA mà Việt Nam đã ký kết.

Giải ngân vốn đầu tư nguồn ngân sách nhà nước tiếp tục được thúc đẩy. Giải ngân tháng 3 tăng mạnh, cao hơn 2 tháng đầu năm. Tính đến ngày 31/3/2021, ước giải ngân kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước năm 2021 đạt 60,75 nghìn tỷ đồng, bằng 13,17% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2020 (13,09%), trong đó vốn trong nước đạt 14,74%, vốn nước ngoài đạt 0,66%.

Thu hút vốn đầu tư nước ngoài phục hồi tích cực. Lần đầu tiên kể từ khi dịch bệnh bùng phát, thu hút vốn đầu tư nước ngoài tăng trưởng dương. Tổng số vốn quý I đạt 10,13 tỷ USD, tăng 18,5% so với cùng kỳ năm 2020. Đáng chú ý, số vốn đăng ký mới và số vốn đăng ký điều chỉnh tăng mạnh, lần lượt tăng 30,6% và 97,4% so với cùng kỳ năm 2020, cao hơn nhiều so với năm 2019, thời điểm trước dịch bệnh.

“Đặc biệt có những dự án quy mô lớn trong lĩnh vực công nghệ cao. Đây chính là thành quả của quá trình phòng, chống dịch bệnh thành công cũng như phản ánh niềm tin, kỳ vọng mạnh mẽ của nhà đầu tư nước ngoài vào triển vọng nền kinh tế nước ta”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhận định.

Quý I cũng chứng kiến hoạt động đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số được thúc đẩy mạnh mẽ. Hoạt động thu thập, cập nhật thông tin vào cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư được triển khai mạnh mẽ. Chương trình chuyển đổi số quốc gia cho doanh nghiệp Việt Nam được đẩy mạnh với hơn 4.000 doanh nghiệp tiếp cận. Dịch vụ Mobile Money được thí điểm triển khai với kỳ vọng sẽ tăng cường khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính, đặc biệt tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Đây là những bước tiến mạnh mẽ, thể hiện rõ nét quyết tâm xây dựng Nhà nước kiến tạo, Chính phủ số, kinh tế số, tạo nền tảng vững chắc để tiếp tục phát triển trong giai đoạn tiếp theo.

Công tác an sinh xã hội được quan tâm, đời sống người dân được bảo đảm. Tỷ lệ lao động quay trở lại làm việc sau Tết ở mức cao, trên 90%, giúp doanh nghiệp nhanh chóng ổn định sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh phòng chống dịch bệnh và chăm lo Tết, Chính phủ đã kịp thời hỗ trợ cứu đói giáp hạt cho người dân; không phát sinh thiếu đói trên phạm vi cả nước. Việt Nam cũng tăng 4 bậc trong bảng xếp hạng các quốc gia hạnh phúc nhất trên thế giới của Liên Hợp Quốc.

Theo dõi sát các thị trường 

Bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được, cũng có 07 điểm cần lưu ý. Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhắc tới dịch bệnh COVID-19 vẫn đang diễn biến phức tạp trên thế giới, căng thẳng giữa các quốc gia lớn ngày càng gia tăng.

Tăng trưởng kinh tế tích cực nhưng vẫn chưa đạt được tốc độ tăng cùng kỳ của các năm ở thời điểm trước dịch và các kịch bản đã đề ra; một số ngành, lĩnh vực tiếp tục gặp nhiều khó khăn do tác động của dịch bệnh. Doanh thu dịch vụ lưu trú, ăn uống quý I giảm 3% so với cùng kỳ năm trước, doanh thu du lịch lữ hành giảm sâu, lên đến 60,1%; hoạt động vận tải, hàng không bị tác động nghiêm trọng. Tình hình đăng ký doanh nghiệp vẫn cho thấy tác động dai dẳng của dịch bệnh.

Một điểm cần lưu ý khác, theo Bộ trưởng, nguồn vốn tập trung vào một số lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro hơn là để phục vụ mở rộng sản xuất, kinh doanh. “Một phần nguyên nhân do lãi suất ở mức thấp, dòng tiền đang có xu hướng đầu tư vào thị trường bất động sản, một phần do công tác quản lý đất đai, quy hoạch và việc thổi giá của đối tượng môi giới, tạo nên các cơn sốt đất, khiến giá bất động sản nhiều khu vực tăng mạnh trong những tháng đầu năm, bất chấp diễn biến của dịch bệnh”, Bộ trưởng nhận định.  

Bên cạnh đó, thị trường trái phiếu phát triển nhanh nhưng chủ yếu là trái phiếu của doanh nghiệp bất động sản và ngân hàng, sự tham gia của các doanh nghiệp sản xuất còn hạn chế. Tương tự, tổng mức huy động vốn vào thị trường chứng khoán tăng cao, tuy nhiên, giá trị phát hành cổ phiếu giảm, cho thấy nguồn vốn vào thị trường không thực sự để phục vụ mở rộng sản xuất, kinh doanh. Trong thời gian tới, cần chú trọng theo dõi sát diễn biến các thị trường trên, không để xảy ra tình trạng bong bóng thị trường, tiềm ẩn nhiều rủi ro, ảnh hưởng đến nền kinh tế.

Chi phí logistics còn cao, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của doanh nghiệp và nền kinh tế. Xuất khẩu vẫn phụ thuộc chủ yếu vào khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, nhập khẩu tập trung cao vào một số thị trường.

Cổ phần hóa, thoái vốn của doanh nghiệp nhà nước chậm, không đạt kế hoạch, hoạt động của doanh nghiệp nhà nước còn nhiều khó khăn, vướng mắc, chưa được giải quyết triệt để, hiệu quả, đóng góp chưa tương xứng với quy mô tài sản, nguồn lực đang nắm giữ.

Vướng mắc của nhiều doanh nghiệp tư nhân, FDI, đầu tư công chưa được quan tâm xử lý, tạo điều kiện để khơi thông các điểm nghẽn, giải phóng nhiều nguồn lực cho đầu tư phát triển.

Cập nhật kịch bản tăng trưởng GDP

Cập nhật kịch bản tăng trưởng kinh tế, Bộ trưởng cho biết, tốc độ tăng trưởng GDP quý I đạt 4,48%, tuy cao hơn mức tăng trưởng dự báo trong Báo cáo tháng 1/2021 nhưng vẫn thấp hơn 0,64 điểm phần trăm so với mục tiêu đặt ra trong Nghị quyết 01/NQ-CP.

Do đó, để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2021 là 6,5% thì quý II/2021 GDP cần đạt mức tăng trưởng 7,19% (cao hơn 0,08 điểm phần trăm so với Nghị quyết 01); quý III cần tăng 6,78% (cao hơn 0,07 điểm phần trăm) và quý IV cần tăng 7,16% (cao hơn 0,49 điểm phần trăm).

Để đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, nhiệm vụ đặt ra là khá nặng nề. Tuy nhiên, xu hướng phục hồi kinh tế thế giới và trong nước đã rõ ràng hơn, do vậy ngoài việc hỗ trợ các ngành, lĩnh vực còn gặp khó khăn, cần tập trung các giải pháp để kích thích tăng trưởng, thúc đẩy phục hồi toàn diện nền kinh tế, với 09 nội dung trọng tâm.

Cụ thể, thực hiện quyết liệt các biện pháp kiểm soát, phòng chống dịch bệnh, đẩy mạnh việc mua và triển khai tiêm vaccine Covid-19. Tiếp tục thực hiện chính sách tài khóa, tiền tệ linh hoạt để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

“Chỉ số giá ở mức thấp, trong khi cân đối ngân sách được bảo đảm là những điều kiện thuận lợi để tiếp tục mở rộng chính sách tài khóa, kích thích tăng trưởng kinh tế; triển khai chính sách tiền tệ linh hoạt, thực hiện ngay các chính sách hỗ trợ bổ sung các ngành, lĩnh vực đối tượng gặp khó khăn do đại dịch COVID-19; xem xét điều chỉnh hợp lý việc tăng giá, phí một số mặt hàng do nhà nước quản lý theo lộ trình”, Bộ trưởng nêu.

Đáng chú ý, Bộ trưởng đề nghị tập trung theo dõi sát diễn biến của các thị trường tiềm ẩn rủi ro. Ngân hàng Nhà nước giám sát chặt chẽ tín dụng vào các lĩnh vực bất động sản, chứng khoán, BOT giao thông. Tích cực triển khai các biện pháp xử lý nợ xấu, kiểm soát, hạn chế nợ xấu mới phát sinh; giám sát các tổ chức tín dụng có các khoản nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ.

Bộ Tài chính tập trung theo dõi thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đánh giá tình hình thực hiện Nghị định 153/2020/NĐ-CP về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Tăng cường giám sát biến động của thị trường chứng khoán, chống thao túng giá, phòng ngừa rủi ro tăng nóng của thị trường. Phát triển các quỹ đầu tư dài hạn và các tổ chức xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp. Tận dụng cơ hội thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước gắn với niêm yết trên thị trường chứng khoán để phát triển thị trường.

Cùng với đó, đẩy mạnh cải thiện môi trường kinh doanh, cắt giảm chi phí cho các doanh nghiệp. Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa thủ tục kiểm tra chuyên ngành. Khẩn trương triển khai Quyết định 221/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics.

Thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư ngân sách nhà nước, tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế.

“Các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương cần đặc biệt quan tâm, chú ý và chịu trách nhiệm trong việc thẩm định, phê duyệt tổng mức đầu tư của các dự án đầu tư từ tất cả các nguồn vốn, trong đó có các dự án đầu tư công. Tổng mức đầu tư của các dự án phải được xây dựng và phê duyệt trên cơ sở các quy định của nhà nước về định mức, suất đầu tư... tránh tình trạng phê duyệt tổng mức đầu tư vượt quá nhiều so với đầu tư thực tế, nhằm lợi dụng ngân sách nhà nước, gây lãng phí, thất thoát, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách, hiệu quả dự án, lợi ích người dân và sức cạnh tranh của nền kinh tế”, Bộ trưởng lưu ý.

Bộ cũng đề xuất, quản lý chặt chẽ, hiệu quả việc sử dụng và khai thác tài nguyên, nhất là tài nguyên đất. Các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương đang xây dựng và phê duyệt các dự án đầu tư sử dụng diện tích đất lớn. “Tuy nhiên trên thực tế, nhiều dự án có diện tích sử dụng đất lớn được lập ra với mục đích chiếm dụng đất, trông chờ chênh lệch địa tô, bán lại dự án, không phải mục đích đầu tư phát triển... cản trở đến hiệu quả sử dụng đất, phát triển kinh tế của các địa phương”, Bộ trưởng một lần nữa lưu ý.

Do vậy, cần phải thực sự tiết kiệm, quản lý chặt chẽ, hiệu quả việc cấp đất, sử dụng đất cho các dự án; cấp đất phải căn cứ vào nhu cầu, khả năng thực tế triển khai gắn với các điều kiện nhất định về tiến độ, kết quả thực hiện dự án, nghĩa vụ với nhà nước và giải quyết công ăn việc làm cho người lao động. Việc cấp và giao đất phải được thực hiện hiệu quả, công khai, minh bạch thông qua các hình thức đấu thầu, đấu giá theo đúng quy định và bảo đảm hài hòa lợi ích của nhà nước, người dân và doanh nghiệp.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đề nghị, cần đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu, giảm bớt việc phụ thuộc vào một thị trường.  Tập trung hỗ trợ phát triển thị trường trong nước. Nghiên cứu, xây dựng các chính sách kích cầu tiêu dùng sản phẩm, hàng hóa sản xuất trong nước…

Hà Chính