Đầu tư năng lượng tái tạo, xu hướng ngày càng lan rộng

Theo khảo sát, trong hơn 570 thành phố trên khắp thế giới có 101 thành phố đang tiêu thụ điện chủ yếu được tạo ra từ những nguồn tái tạo.

Trong khi đó, ở thời điểm 2 năm trước, con số này chỉ cán mốc 42 thành phố. Điều này thể hiện sự chuyển dịch đã, đang và sẽ trở thành xu hướng trong nhu cầu về năng lượng của thế giới, từ năng lượng hóa thạch sang các nguồn tái tạo.

Nicolette Bartlett, Giám đốc mảng biến đổi khí hậu của CDP cho rằng, khi số lượng các thành phố sử dụng chủ yếu năng lượng tái tạo tăng lên thì cũng là bước tiến triển lớn trong thay đổi nhận thức của thế giới về năng lượng tái tạo, đây cũng là xu thế tất yếu để một quốc gia đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững trong tương lai.

Tại nhiều quốc gia, việc đầu tư phát triển năng lượng tái tạo (NLTT) đã từng bước được triển khai với nhiều hình thức đa dạng và đạt được những kết quả khả quan.

Cụ thể, tại Mỹ, điện năng do các nhà máy điện sản xuất ra từ NLTT đã tăng 9% trong năm 2016 và mục tiêu điện năng từ NLTT sẽ chiếm tỷ lệ 14% tổng sản lượng điện năng của nước này, trong đó lượng điện năng được tạo ra từ năng lượng gió và mặt trời sẽ lần lượt chiếm tỷ lệ 5,2% và 0,8%. Bằng cách nâng cấp cơ sở hạ tầng để bắt kịp sự phát triển của hai lĩnh vực năng lượng gió và năng lượng mặt trời Mỹ có thể cắt giảm 78% lượng khí các-bon mà ngành công nghiệp sản xuất điện thải ra vào năm 2030. Thành phố Babcock Ranch ở bang Florida (Mỹ) vào thời điểm cuối năm 2018 đã trở thành một trong những thành phố bền vững và thân thiện với môi trường bậc nhất trên thế giới. Tại đây, 100% điện năng sử dụng đều là từ NLTT và áp dụng theo công nghệ điện lưới thông minh.

Cùng với phong trào đẩy mạnh phát triển NLTT, các nước khu vực châu Âu được xem là đội ngũ đi đầu về xây dựng cơ sở hạ tầng năng lượng sạch. Để đẩy nhanh việc thực hiện kế hoạch “Năng lượng sạch cho toàn châu Âu”, cuối năm 2018 các nước thành viên Liên hiệp châu Âu (EU) đã thông qua đề xuất của Ủy ban châu Âu (EC) về gói đầu tư trị giá 873 triệu euro cho các dự án lớn của châu Âu về cơ sở hạ tầng năng lượng sạch. Trong số 17 dự án được EU lựa chọn tài trợ có 8 dự án thuộc lĩnh vực điện với mức đầu tư lên tới 680 triệu euro và 9 dự án khác liên quan tới khí đốt được đầu tư 193 triệu euro. Các dự án liên quan tới lĩnh vực NLTT này sẽ giúp liên kết và tăng cường an ninh cho mạng lưới năng lượng trên toàn châu Âu.

Theo đó, các thành viên EU sẽ đẩy nhanh việc chuyển đổi sang nền kinh tế có mức độ thải khí các-bon thấp, an toàn và cạnh tranh. Liên minh năng lượng sẽ là một trong những ưu tiên của EC nhằm chuyển đổi châu Âu sang một nền kinh tế sạch và hiện đại.

Cũng tại châu Âu, Thụy Điển, Na Uy và Thụy Sĩ là ba quốc gia hàng đầu thế giới về chuyển đổi năng lượng; xếp sau là Phần Lan và Đan Mạch. Trong số các nước này, hệ thống năng lượng của Thụy Sĩ được đánh giá tốt hàng đầu thế giới, với gần hai phần ba điện năng ở quốc gia này được sản xuất bằng thủy điện và NLTT.

Tại CHLB Đức, hiện nước này đang rất nỗ lực để trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới sử dụng 100% NLTT. Bộ Môi trường, Bảo vệ thiên nhiên và An toàn hạt nhân CHLB Đức đã công bố bản lộ trình, phác thảo tiến trình thực hiện các kế hoạch hướng tới một nền kinh tế sử dụng hoàn toàn NLTT. Năm 2016, tổng NLTT sản xuất tại CHLB Đức đã đáp ứng 32% mức tiêu thụ điện cả nước. Đây là một tỷ lệ đáng kinh ngạc, đã phá bỏ quan niệm rằng không thể dựa vào gió hay mặt trời bởi chúng không ổn định trong cung cấp năng lượng.

Điều đáng chú ý là trong 32% tổng mức năng lượng sản xuất từ NLTT ở CHLB Đức thì năng lượng sinh khối phát triển với tốc độ nhanh nhất và lần đầu tiên vượt qua thủy năng trong việc cung cấp điện năng. Dự kiến vào năm 2030, sẽ có 800 nghìn đến 900 nghìn việc làm mới trong ngành công nghệ NLTT. Cũng theo quy định trong Luật NLTT (Luật EEG) của CHLB Đức, chậm nhất đến năm 2025 có 40-45%, năm 2035  có 55-60% và đến năm 2050 ít nhất 80% điện năng và 60% tổng nhu cầu năng lượng sẽ phải được đáp ứng từ nguồn NLTT.

Tại châu Á, nhiều quốc gia cũng đang trong quá trình chuyển đổi sang sử dụng năng lượng sạch. Cục Năng lượng quốc gia Trung Quốc (NEA) cho biết, năng lượng sạch được kỳ vọng sẽ vượt qua than đá về công suất phát điện tại nước này trong khoảng 10 năm tới. Năm 2016, Trung Quốc là quốc gia chi nhiều nhất cho các dự án NLTT, chiếm hơn 30% mức đầu tư toàn cầu (Năm 2011, riêng Trung Quốc đầu tư đạt 46 tỷ USD, năm 2015 là 115,4 tỷ USD và năm 2016 là 78,3 tỷ USD). Ngoài ra, Trung Quốc cũng là nước có số lượng vườn ươm doanh nghiệp rất lớn, với hơn 600 vườn ươm, trong đó 30% trong số này chuyên về các công nghệ NLTT và công nghệ ít phát thải các-bon. Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đặt mục tiêu trong tương lai gần, năng lượng sạch sẽ đóng vai trò chủ đạo với các loại nhiên liệu phi hóa thạch sẽ chiếm 50% tổng công suất phát điện vào năm 2030.

Ấn Độ cũng tập trung vào phát triển NLTT với nhiều chương trình và hình thức mới. Ấn Độ cùng Pháp đã đồng sáng lập Liên minh năng lượng mặt trời quốc tế (ISA) năm 2016 với mong muốn thúc đẩy năng lượng mặt trời trên quy mô toàn cầu. Quốc gia này đã phát động chương trình mở rộng NLTT và dự kiến đến năm 2022 sẽ sản xuất 175 GW điện từ nguồn năng lượng này.

Ở Hàn Quốc, năm 2014 quốc gia này đã dành tới 17,9%, khoảng 16,9 nghìn tỷ Won (15,4 tỷ USD) trong tổng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) các lĩnh vực liên quan tới phát triển công nghệ NLTT. Trong khi tốc độ chi tiêu R&D tính chung cho cả nước Hàn Quốc trong giai đoạn 2008-2014 là 9%/năm thì tốc độ chi tiêu R&D cho công nghệ NLTT đạt 15,8%/năm. Chính phủ Hàn Quốc cũng đã công bố kế hoạch chi khoảng 110 tỷ USD từ nay đến năm 2030 để xây dựng thêm các nhà máy điện mặt trời và điện gió trên cả nước nhằm tăng gấp ba lần tỷ lệ điện năng từ nguồn NLTT.

Tại Đông Nam Á, kể từ khi Thỏa thuận Paris về chống biến đổi khí hậu được phê chuẩn vào tháng 12/2015, cũng như Cam kết của các quốc gia về môi trường (INDC) được ký kết vào tháng 11/2016, các nước trong khu vực đã tập trung áp dụng các giải pháp chuyển đổi sang sử dụng nguồn năng lượng thải ra ít các- bon hơn. Các khoản đầu tư vào cơ sở hạ tầng cung cấp năng lượng sạch để đáp ứng các mục tiêu của INDC được dự báo sẽ tăng và đến năm 2030 các nước ASEAN sẽ cần đến 2.100 tỷ USD cho lĩnh vực này.

Tại châu Mỹ, theo xếp hạng của Happy Planet Index, năm 2017, Cô-xta Ri-ca tiếp tục dẫn đầu thế giới về tỷ lệ sử dụng NLTT và là năm thứ ba liên tiếp phá kỷ lục về số ngày chỉ sử dụng năng lượng sạch. Cô-xta Ri-ca đã đạt mốc tròn 300 ngày chỉ sử dụng điện năng từ các nguồn NLTT. Sản lượng điện từ NLTT của Cô-xta Ri-ca trong năm 2017 đã đáp ứng 99,62%, gần như tuyệt đối nhu cầu điện tiêu thụ trong năm của quốc gia có 4,8 triệu dân này.

Tại Tây Phi, Cốt Ði-voa được xem là quốc gia dẫn đầu trong ngành điện lực ở khu vực. Nước này sản xuất khoảng 2.000 MW điện mỗi năm, trong đó nhiệt điện chiếm 75%, phần còn lại là thủy điện. Cốt Ði-voa đặt mục tiêu tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo lên 11% trên tổng lượng điện vào năm 2020 và lên 16% vào năm 2030. Một “Trung tâm năng lượng mặt trời nổi” đầu tiên ở châu Phi sẽ được xây dựng ở Cốt Ði-voa nhằm tăng tỷ trọng NLTT. Trung tâm năng lượng này sẽ được xây dựng trên mặt nước ở các đầm phá hoặc ngoài biển, với khoản vay 80 triệu euro của Cơ quan Phát triển Pháp (AFD).

Còn tại Việt Nam, các nguồn NLTT có tiềm năng phát triển và đang được chú ý là năng lượng mặt trời, năng lượng gió, sinh khối. 

Theo Cục điện lực và năng lượng tái tạo - Bộ Công Thương, hiện nay cả nước có 136 dự án điện mặt trời (ĐMT) được cấp có thẩm quyền phê duyệt vào Quy hoạch phát triển điện lực với tổng công suất 13.617 MWp (tương đương khoảng 10.856 MW). Các dự án điện gió đã được phê duyệt quy hoạch là 180 dự án với tổng công suất khoảng 11.800 MW. Trong đó, 11 nhà máy điện gió (tổng công suất 485 MW) và 106 nhà máy ĐMT (tổng công suất khoảng 7.144 MWp) đang vận hành khai thác.

Tính đến hết tháng 9 năm 2020, tổng công suất lắp đặt điện NLTT đạt 11,2% tổng công suất lắp đặt toàn hệ thống, tổng sản lượng điện NLTT đạt 4,4% tổng sản lượng điện toàn hệ thống. Tuy nhiên, theo Nghị quyết 55 ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, tỷ lệ này sẽ được đã nâng lên 30 - 40% tổng điện năng sản xuất toàn quốc.

Có thể thấy, đầu tư năng lượng tái tạo trên toàn thế giới đang là xu hướng toàn cầu và được ngày càng nhiều quốc gia quan tâm. Khi các nước đang phát triển cũng bước vào “cuộc đua” năng lượng sạch với những bước đi vững chắc, việc toàn cầu chuyển sang dùng NLTT thay cho năng lượng truyền thống là hoàn toàn khả thi và sẽ ở tương lai không xa.

Hà Lan

Theo Tạp chí Kinh tế Môi trường