Đẩy mạnh phát triển “chuỗi liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp”

Sự vào cuộc mạnh mẽ của Đảng, Nhà nước và Chính phủ

Theo ông Nguyễn Ngọc Quang – Chủ tịch Hiệp hội Varisme: Đảng và Chính Phủ đã có chủ trương khuyến khích đẩy mạnh phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, cụ thể bằng Nghị định số 98/2018/NĐ-CP ngày 5/7/2018 do Chính Phủ ban hành. Nghị định là căn cứ, cơ sở để các hộ nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp trên cả nước hợp tác toàn diện trong lĩnh vực sản xuất, tiêu thụ hàng nông sản.

Hiện nay, có ba hình thức liên kết chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp là liên kết tiêu thụ sản phẩm qua hợp đồng giữa doanh nghiệp với nông hộ; liên kết có hỗ trợ đầu tư và tiêu thụ sản phẩm giữa doanh nghiệp với nông hộ; liên kết theo chuỗi giá trị khép kín. Trong đó, hình thức liên kết tiêu thụ sản phẩm qua hợp đồng giữa doanh nghiệp với nông hộ khá phổ biến. Hình thức liên kết tiêu thụ sản phẩm qua hợp đồng giữa doanh nghiệp với nông hộ được chia làm hai phương thức chính:

Một là, hợp đồng tiếp cận đầu ra của thị trường. Doanh nghiệp tham gia một phần vào quá trình sản xuất của nông hộ, như ứng trước vật tư, hướng dẫn quy trình sản xuất, kiểm nghiệm chất lượng sản phẩm. Khi đó, doanh nghiệp sẽ đóng vai trò là người bao tiêu toàn bộ hàng hóa do nông hộ sản xuất theo mức giá do doanh nghiệp và nông hộ thỏa thuận từ đầu vụ.

Ưu điểm của phương thức liên kết này là doanh nghiệp và nông hộ sẽ có mối ràng buộc khá chặt chẽ. Sản phẩm làm ra được bảo đảm đầu ra và nông hộ cũng được chia sẻ các chi phí sản xuất. Tuy nhiên, hạn chế của phương thức liên kết này là trách nhiệm của doanh nghiệp và nông dân chủ yếu dựa trên chữ tín. Chính vì vậy, khi thị trường có biến động lớn về giá cả sẽ dễ dẫn tới nguy cơ hợp đồng bị phá vỡ. Điển hình cho phương thức liên kết này là mô hình cánh đồng mẫu lớn trồng mía đường, cà-phê…

Hai là, hợp đồng quản lý sản xuất và cung cấp dịch vụ đầu vào. Nông hộ tham gia gia công sản phẩm cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp cung cấp giống, thức ăn, thuốc... và đưa ra yêu cầu về thời vụ sản xuất, áp dụng kỹ thuật theo quy trình cụ thể, giám sát dịch bệnh, quy trình sản xuất và bao tiêu sản phẩm. Nông hộ nhận khoán định mức chi phí và một phần chi phí đầu tư cơ bản, chi phí lao động và sản xuất trên đất của nông hộ. Ưu điểm của phương thức liên kết này là nông hộ giảm được chi phí đầu tư, rủi ro thấp nhưng mức lợi nhuận thường không cao. Hạn chế của phương thức liên kết này là rất ít nông hộ có đủ điều kiện để doanh nghiệp lựa chọn ký hợp đồng và với phương thức liên kết này dễ xuất hiện lợi ích nhóm khi tiến hành liên kết.

Đối với doanh nghiệp, khi tham gia liên kết sản xuất, tiêu thụ theo hợp đồng sẽ giúp giảm chi phí đầu tư đất đai, nhà xưởng, máy móc nên rút ngắn được thời gian hoàn vốn. Bên cạnh đó, việc thu mua nông sản trực tiếp trên thị trường mở, thị trường tự do khó bảo đảm yêu cầu về chất lượng cũng như số lượng ổn định bởi tính mùa vụ trong sản xuất và tính “bấp bênh” của thị trường tự do. Thông qua liên kết hợp đồng, doanh nghiệp sẽ kiểm soát được toàn bộ quy trình sản xuất và truy xuất nguồn gốc của các sản phẩm thu mua, giảm chi phí giao dịch, có nguồn cung ổn định và gián tiếp sử dụng lao động nông hộ mà không phải mất chi phí cho lao động.

Đối với nông hộ, việc tham gia liên kết sản xuất, tiêu thụ theo hợp đồng sẽ bảo đảm đầu ra cho sản phẩm, giảm rủi ro về giá cả do đã được định sẵn từ đầu vụ. Đặc biệt, nếu không tham gia liên kết theo hợp đồng, nông hộ sẽ chủ yếu sản xuất theo dự báo mang tính ước chừng của thị trường. Kỳ vọng giá cao thì nông hộ sẽ sản xuất nhiều nên lượng cung cũng sẽ tăng theo; kỳ vọng giá thấp thì nông hộ sẽ sản xuất ít đi nên lượng cung vì thế cũng giảm theo.

Ở cả hai trường hợp nông hộ đều sẽ chịu rủi ro, khi lượng cung hàng nhiều, thậm chí dư thừa thì mức giá kỳ vọng sẽ bị giảm. Còn khi lượng cung hàng ít thì mức giá kỳ vọng sẽ tăng, nhưng do lượng hàng ít nên dù giá cao thì nông hộ cũng không có hàng để bán. Việc liên kết theo hợp đồng sẽ khắc phục tình trạng này và giúp nông hộ tiếp cận tốt hơn với các dự báo thị trường mang tính khoa học, ứng dụng các công nghệ sản xuất mới, nguồn tín dụng và cập nhật các kiến thức về sản xuất…

Đẩy mạnh liên kết để phát triển

Theo ông Nguyễn Ngọc Quang – Chủ tịch Hiệp hội Varisme: Trong nông nghiệp muốn có hiệu quả và tăng giá trị sản phẩm thì phải hợp tác với quy mô lớn, đồng bộ và có sự liên kết từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp. Thời gian qua một số địa phương xu hướng hợp tác liên kết đã được áp dụng và mang lại hiệu quả. Hàng triệu hecta đất đã được chuyển đổi trồng các cây công nghiệp ngắn ngày như: vải, thanh long, sầu riêng, mít, bưởi… mang lại lợi nhuận cao gấp nhiều lần so với trồng lúa.

Trên thực tế tỉ lệ còn ít các hộ nông dân, hợp tác xã tham gia mô hình chuỗi liên kết ngành hàng và không phải chuỗi nào cũng bền vững. Nhiều địa phương có nhiều vùng trồng sản phẩm chủ lực trùng lặp, chồng chéo nhau gây nguy cơ cạnh tranh không lành mạnh, tồn đọng sản phẩm, triệt tiêu cơ hội phát triển gây lãng phí nguồn lực.

Để cải thiện tình trạng này, Varisme và doanh nghiệp hội viên, tiên phong là Công ty CP Công nghệ nông nghiệp hữu cơ Kim Hằng Lục Ngạn (Kim Hằng) do bà Đỗ Thị Hằng làm Giám đốc đã có những bước tiến cụ thể, đưa chuỗi liên kết các địa phương vào hoạt động hiệu quả. Tháng 12/2021 tại Phú Thọ, được sự nhất trí của UBND tỉnh Phú Thọ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Thọ và UBND huyện Đoan Hùng, Kim Hằng ký kết giới thiệu sản phẩm liên kết xuất khẩu bưởi Đoan Hùng.

Tháng 4/2022 Kim Hằng cho ra mắt chuỗi liên kết sản xuất, xuất khẩu vải thiều ở Lục Ngạn, Bắc Giang và đưa vào ứng dụng công nghệ sấy với công nghệ Nhật Bản, kéo dài thời gian sử dụng của quả vải, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Tháng 5/2023 Kim Hằng ký kết với công ty CP Gap Việt Nam nhằm triển khai phân bón hữu cơ Gap với vùng trồng vải Phượng Sơn – Lục Ngạn hướng đến toàn huyện sản xuất nông nghiệp theo hướng hữu cơ - là xu thế tất yếu hiện nay, tạo ra sản phẩm sạch, an toàn, chất lượng cao...

Năm 2024, Varisme và doanh nghiệp hội viên Kim Hằng mà đại diện là doanh nhân Đỗ Thị Hằng đã đẩy mạnh phát triển “chuỗi liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp” trong khu vực Tây Nguyên. Kim Hằng đã triển khai chuỗi liên kết tại các tỉnh Tây Nguyên, bước đầu đã ký kết được hơn 10.000 hộ nông dân tham gia. Cùng với đó, bà Hằng đầu tư vào công ty CP XD TMDV An Thịnh Phát và xin chủ trương đầu tư xây dựng Nhà máy sấy nông sản tại Huyện Đức Cơ – tỉnh Gia Lai và đã được UBND huyện Đức Cơ chấp thuận, dự kiến trong tháng 9/2024 sẽ tổ chức lễ khởi công.

 “Được sự ủng hộ của lãnh đạo, nhân dân các huyện, tỉnh khu vực Tây Nguyên, Kim Hằng mong muốn thúc đẩy nhanh quá trình triển khai chuỗi liên kết phục vụ nhu cầu của bà con nông dân góp phần phát triển kinh tế, xã hội khu vực Tây Nguyên nói chung và huyện Đức Cơ – Gia Lai nói riêng” – Bà Đỗ Thị Hằng chia sẻ.

Với sự vào cuộc của lãnh đạo các Sở Ban Ngành địa phương cùng với Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa ngành nghề nông thôn Việt Nam (Varisme), các “chuỗi liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp” phát huy hiệu quả, giữ ổn định đầu ra, tăng giá trị nông sản, cải thiện đời sống người dân, góp phần vào phát triển kinh tế xã hội.