Giải pháp phát triển kinh tế số ở Việt Nam

21:31 | 17/09/2022

DNTH: Là một trong những quốc gia có nền kinh tế phát triển với tốc độ nhanh nhờ vào định hướng phát triển nền kinh tế số, Việt Nam đứng thứ 22/60 về tốc độ số hóa và thứ 48/60 quốc gia có tốc độ chuyển đổi kinh tế số nhanh trên thế giới (2020). Sự dịch chuyển và thay đổi theo hướng số hóa nhanh giúp Việt Nam phát triển kinh tế số ngày càng mạnh. Dịch Covid - 19 tạo thêm cú hích cộng hưởng để hành trình chuyển đổi số diễn ra nhanh hơn.

Lãnh đạo Nhà nước và các Bộ ngành thăm nơi trưng bày sản phẩm 5G của Viettel đầu năm 2020. Ảnh: VGP

Phát triển kinh tế số được xem là sự thay đổi thông minh, là động lực tăng trưởng mới của Việt Nam.

1. Thực trạng phát triển kinh tế số ở Việt Nam

Kinh tế số là toàn bộ hoạt động kinh tế dựa trên nền tảng số. Phát triển kinh tế số là sử dụng công nghệ số và dữ liệu để tạo ra những mô hình kinh doanh mới. Dựa trên nền tảng của nhiều công nghệ mới mà cốt lõi là công nghệ số (trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), chuỗi khối (Blockchain), điện toán đám mây (Cloud Computing), Internet vạn vật (IoT)). Kinh tế số tạo ra không gian phát triển mới, mở ra cơ hội cho Việt Nam phát triển đột phá, nhanh chóng bắt kịp các nước phát triển mới bắt đầu quá trình chuyển đổi số. Nhờ những nỗ lực khởi động chương trình chuyển đổi số quốc gia, quy mô kinh tế số của Việt Nam đạt 14 tỷ USD (năm 2020), đóng góp 5% GDP và đứng thứ hai ASEAN về tốc độ tăng trưởng kinh tế số (sau Indonesia).

Việt Nam là quốc gia có tỷ trọng tổng giá trị hàng hóa kinh tế số lớn nhất trong khu vực, đạt 4% GDP; đứng thứ 2 là Singapore 3,2% GDP; Indonesia 2,9% GDP; Thái Lan và Malaysia 2,7% GDP; Philippines 1,6% GDP (theo số liệu năm 2020). Đối với quy mô nền kinh tế số, Việt Nam xếp thứ 3 trong khu vực, đạt giá trị 9 tỷ USD (sau Indonesia và Thái Lan).

Đặc điểm đặc thù của phát triển kinh tế số

Điểm khác biệt lớn nhất trong phát triển kinh tế số là sự hội tụ hàng loạt công nghệ mới như: Big Data, Cloud Computing, AI. Theo đánh giá của Cơ quan Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp Khối Thịnh vượng chung Úc (CSIRO - Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization), so với nền kinh tế truyền thống, nền kinh tế số có những đặc điểm sau:

Bảng: Tăng trưởng kinh tế số của Việt Nam và Đông Nam Á

Đơn vị: Tỷ USD và %. Nguồn: Google, Temasek, Bain (năm 2020)

Một là, dữ liệu chính là nguồn tài nguyên giá trị trong nền kinh tế số. Sự phát triển của các công nghệ số cho phép thu thập dữ liệu từ rất nhiều nguồn khác nhau, từ điện thoại thông minh của mỗi cá nhân cho đến hàng triệu thiết bị cảm biến trong các nhà máy, phương tiện giao thông. Những luồng dữ liệu cùng với khả năng phân tích dữ liệu tạo ra giá trị trong hoạt động của cá nhân và cộng đồng.

Hai là, kinh tế số là kết quả của sự phát triển các công nghệ số mới. Công nghệ số mới (gồm công nghệ Robot, IoT, nền tảng số) có tác động chuyển đổi vượt ra ngoài lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông tới tất cả các lĩnh vực khác: Tài chính, giao thông vận tải, chế tạo, truyền thông, giáo dục, y tế...

Ba là, kinh tế số giúp tạo nhiều tương tác giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Các mô hình kinh doanh dựa trên nền tảng số cho phép nhiều nhóm người tương tác với nhau, qua đó tạo ra những ảnh hưởng tích cực cho cả mạng lưới và nâng cao hiệu quả nhờ giảm chi phí giao dịch. Thương mại điện tử hỗ trợ đặt hàng hóa và dịch vụ trên mạng. Quảng cáo trực tuyến qua Internet trở thành công cụ đảm bảo chuyển giao chính xác thông điệp tới từng nhóm khách hàng.

Bốn là, công nghệ số đặt người tiêu dùng vào vị trí trung tâm. Người tiêu dùng có vai trò quan trọng đối với các nhà sản xuất. Mạng Internet khiến người tiêu dùng trở nên quyền năng hơn bởi họ có thể tự do chia sẻ, đề xuất ý kiến. Điều đó không chỉ làm thay đổi trải nghiệm mua sắm của khách hàng mà đồng thời gây ảnh hưởng uy tín đối với nhà sản xuất.

Bất chấp dịch Covid - 19, kinh tế số Việt Nam năm 2020, 2021 phát triển tương đối nhanh, tăng khoảng 25 - 30% so với năm 2019, vượt Malaysia, Singapore và Philippines.

Phát triển thương mại điện tử

Nhờ chính sách phổ cập Internet thành công đã giúp cho thương mại điện tử phát triển bùng nổ. Thương mại điện tử tăng trưởng nhanh nhất trong nền kinh tế số Việt Nam đạt 8 tỷ USD (năm 2017). Về thương mại điện tử xuyên biên giới, tăng trung bình 35%/năm, là lĩnh vực có tốc độ phát triển nhanh nhất, nhanh hơn gấp 2,5 lần so với Nhật Bản¹. Việt Nam có 48 công ty Fintech cung cấp dịch vụ thanh toán tiền gửi và tiền điện tử. Năm 2017, có 21 doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực thương mại điện tử. Nhiều doanh nghiệp đã thể hiện được năng lực công nghệ số, thực hiện nhiều dự án công nghệ cao như: Xe tự lái, Robot, AI.

Năm 2021, thương mại điện tử Việt Nam tăng mạnh, thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam được dự báo tăng 300%, từ 13 tỷ USD năm 2021 lên 39 tỷ USD năm 2025. Dự báo, tốc độ tăng trưởng trung bình của thương mại điện tử Việt Nam giai đoạn 2020 - 2025 sẽ là 29% và tới năm 2025 quy mô thương mại điện tử đạt 52 tỷ USD². Triển vọng của Việt Nam trong nền kinh tế số hóa và lĩnh vực thương mại điện tử rất lớn. Với một quốc gia có 70% dân số sử dụng Internet và gần 50 triệu thuê bao điện thoại thông minh, thị trường thương mại điện tử Việt Nam được dự đoán sẽ bùng nổ trong thập kỷ tới.

Xây dựng Chính phủ điện tử (E-government)

Chính phủ điện tử là sự ứng dụng công nghệ thông tin - truyền thông để các cơ quan chính phủ đổi mới, làm việc hiệu lực, hiệu quả và minh bạch hơn, cung cấp thông tin, dịch vụ tốt hơn cho người dân, doanh nghiệp và các tổ chức, đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân thực hiện quyền dân chủ của mình trong tham gia quản lý Nhà nước. Mục đích của Chính phủ điện tử là cung cấp hiệu quả hơn các dịch vụ hành chính cho người dân. Càng nhiều dịch vụ cung cấp online thì càng có nhiều người sử dụng các dịch vụ và Chính phủ điện tử càng có ảnh hưởng lớn hơn.

Việt Nam chú trọng xây dựng Chính phủ điện tử nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi nền kinh tế số hóa. Những nỗ lực đầu tiên trong xây dựng Chính phủ điện tử được thực hiện bằng việc thành lập Ủy ban Chính phủ điện tử (năm 2018) với nhiệm vụ đề xuất chiến lược, chính sách tạo môi trường pháp lý xúc tiến thành lập Chính phủ điện tử. Việt Nam nằm trong Top 10 quốc gia có bước nhảy vọt chỉ số phát triển Chính phủ điện tử mức cao³ và đặt mục tiêu trở thành top 4 quốc gia hàng đầu ASEAN về chỉ số phát triển Chính phủ điện tử trước năm 2025, trong nhóm 50 nước dẫn đầu về Chính phủ điện tử thế giới năm 2030⁴.

Với hạ tầng viễn thông - công nghệ thông tin khá tốt, phủ sóng rộng, mật độ người dùng cao (khoảng 70% dân số sử dụng Internet) - xếp thứ 13/20 quốc gia có số dân sử dụng mạng Internet đông nhất thế giới, Việt Nam là một trong những nước có tốc độ phát triển công nghệ số cao nhất thế giới. Hiện có khoảng 72% dân số đang sử dụng điện thoại thông minh, 70% số thuê bao di động đang sử dụng 3G - 4G. Việt Nam đang đẩy nhanh các phương án triển khai dịch vụ 5G cho phép kết nối Internet nhanh hơn 4G gấp nhiều lần để theo kịp xu hướng thế giới và bắt đầu thử nghiệm dịch vụ 5G. Công nghệ 5G sẽ tạo cơ sở hạ tầng tốt cho kết nối theo xu hướng IoT, mở ra cơ hội kinh doanh lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Lợi ích của phát triển kinh tế số

Phát triển kinh tế số không đơn thuần là xu thế mới mà còn là mô hình kinh doanh mới, mở ra cơ hội lao động, việc làm, thu nhập cho người dân, doanh nghiệp và quốc gia, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ cuộc sống. Kinh tế số giúp tăng trưởng bền vững hơn do sử dụng nguồn tài nguyên mới (tài nguyên số và công nghệ số), xử lý các vấn đề ô nhiễm môi trường hiệu quả hơn. Phát triển kinh tế số đem lại những ảnh hưởng tích cực và những cải thiện hiệu quả trên các kênh sau:

Một là, giảm chi phí giao dịch. Chi phí giao dịch được giảm rõ ràng trong ngành công nghiệp công nghệ tài chính (Fintech) nhờ áp dụng công nghệ để cải thiện hoạt động tài chính. Các giao dịch tài chính trước đây cần phải đến các chi nhánh ngân hàng thì giờ có thể được hoàn tất trong vài giây trên điện thoại di động.

Hai là, giảm sự bất cân xứng về thông tin và hoạt động cung cầu phù hợp hơn. Hệ thống sinh thái được thiết lập bởi hoạt động công nghệ cung cấp khả năng tiếp cận nhanh với một lượng lớn người tiêu dùng. Phân tích dữ liệu phản ánh sở thích của người tiêu dùng và hướng mục tiêu cung cấp dịch vụ, giúp giảm sự bất cân xứng về thông tin và hoạt động cung cầu phù hợp hơn.

Ba là, nâng cao hiệu quả sản xuất. Trong lĩnh vực sản xuất, tự động hóa đã dẫn đến rút ngắn thời gian chu kỳ sản xuất, chất lượng và độ tin cậy được cải thiện. Số hóa làm giảm các tầng lớp phân phối trung gian, liên kết cung và cầu trực tiếp thông qua các nền tảng kỹ thuật số, giúp năng suất tăng và nâng cao hiệu quả sản xuất.

2. Thách thức đối với phát triển kinh tế số Việt Nam

Mặc dù đã đạt được một số thành công trong phát triển kinh tế số, song, so với khu vực và thế giới, thành tựu của Việt Nam vẫn còn khiêm tốn. Để đáp ứng được mục tiêu phát triển kinh tế số đạt 20% GDP năm 2025⁵, hành trình chuyển dịch sang nền kinh tế số của Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn, thách thức:

Thứ nhất, hạn chế về nhận thức của cộng đồng xã hội. Nhận thức về phát triển kinh tế số ở cả cấp độ quản lý nhà nước, cấp độ doanh nghiệp và của người dân chưa cao. Kiến thức của nhiều cán bộ, doanh nghiệp và người dân về kinh tế số, cùng những thời cơ và thách thức đối với sự phát triển chưa đồng đều ở các cấp, các ngành dẫn tới nhu cầu, kế hoạch và hành động nắm bắt xu thế kinh tế số chưa kịp thời. Chuyển đổi số ở một số cấp, ngành, địa phương và các doanh nghiệp hạn chế. Báo cáo kinh tế Việt Nam thường niên do Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (2019) công bố đã chỉ ra, có tới 85% doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam vẫn nằm ngoài nền kinh tế số và chỉ có 13% ở cấp độ mới bắt đầu. Nhận thức về kinh tế số, nhu cầu và hành động theo xu thế kinh tế số còn chậm chạp, chưa đồng đều, thống nhất từ trên xuống dưới là những hạn chế góp phần làm chậm xu hướng số hóa nền kinh tế Việt Nam.

Thứ hai, môi trường pháp lý và thể chế cho phát triển kinh tế số chưa hoàn thiện và thiếu đồng bộ. Thể chế phát triển kinh tế số vừa thiếu, vừa nhiều lỗ hổng, chưa chặt chẽ, đồng bộ, minh bạch và mang tính kiến tạo. Sự phát triển nhanh của khoa học công nghệ, sự bùng phát dịch Covid-19, các phương thức kinh doanh và ý tưởng sáng tạo mới xuất hiện khiến cho việc quản lý các hoạt động kinh tế số khá lúng túng. Vấn đề quản lý và thu thuế đối với các hoạt động thương mại trực tuyến, đặc biệt là kinh doanh qua các mạng xã hội và cung cấp dịch vụ xuyên biên giới, vấn đề bảo đảm quyền lợi cho người lao động và người tiêu dùng qua thế giới mạng, việc xử lý, giải quyết những tranh chấp, xung đột về lợi ích của các chủ thể tham gia các hoạt động kinh doanh, thương mại và dân sự trên môi trường số.

Hệ thống văn bản pháp luật ban hành còn thiếu đồng bộ, thiếu các quy định về giao dịch dữ liệu, bảo vệ cơ sở dữ liệu, dữ liệu cá nhân, thông tin riêng tư, cũng như tạo lập niềm tin trên không gian số; thiếu quy định về quyền cá nhân, khi ứng dụng AI. Các quy định về định danh số và xác thực điện tử cho người dân chậm được ban hành.

Thứ ba, hạ tầng phục vụ quá trình chuyển đổi số còn nhiều hạn chế. Quá trình chuyển đổi số chậm, thiếu chủ động do hạ tầng phục vụ quá trình chuyển đổi số còn nhiều hạn chế. Thể chế và quy định pháp luật cho chuyển đổi số và các hoạt động kinh tế số của Việt Nam được đánh giá là chậm hoàn thiện. Hành lang pháp lý cho thí điểm triển khai áp dụng các mô hình kinh doanh, dịch vụ mới còn thiếu.

Việc xây dựng cơ sở dữ liệu và kết nối dữ liệu còn gặp nhiều khó khăn. Nhiều bộ, ngành xây dựng cơ sở dữ liệu còn phân tán và thiếu sự kết nối liên thông. Để những mô hình nền tảng dịch vụ về công nghệ, những mô hình dịch vụ công nghệ số triển khai tốt, đảm bảo thì rất cần sự kết nối chia sẻ dữ liệu từ các cơ quan Nhà nước.

Nền kinh tế sử dụng nhiều tiền mặt cũng là yếu tố thách thức, trở ngại đối với phát triển kinh tế số. Quan niệm cũ là tiền mặt được sử dụng trong các giao dịch thương mại thể hiện niềm tin và tôn trọng lẫn nhau đã làm giảm rất nhiều khả năng kết nối thành công các giao dịch kinh tế số.

Thứ tư, nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu chuyển đổi sang kinh tế số. Nhân tố quan trọng nhất trong cạnh tranh và phát triển kinh tế số là nguồn nhân lực, đặc biệt nhân lực công nghệ thông tin. Nguồn nhân lực công nghệ thông tin là yếu tố then chốt, quyết định sự thành công của nền kinh tế số. Nguồn nhân lực công nghệ thông tin của Việt Nam còn ít về số lượng, chưa bảo đảm về chất lượng. Trong khi giáo dục Việt Nam chưa theo kịp xu thế phát triển như vũ bão của kinh tế số. Thương mại điện tử đóng góp chính cho sự phát triển kinh tế số nhưng nguồn nhân lực trong lĩnh vực này đòi hỏi lao động vừa có kiến thức về công nghệ, vừa phải hiểu biết về thương mại để nắm bắt kịp thời các xu hướng mới, ứng dụng một cách hiệu quả nhất, an toàn nhất. Tuy vậy, các kỹ năng này đều là điểm yếu của lao động Việt Nam. Các kỹ năng chuyên ngành công nghệ thông tin khó tuyển dụng gồm kỹ năng khai thác, sử dụng các ứng dụng thương mại điện tử, kỹ năng quản trị, kỹ năng xây dựng kế hoạch, triển khai dự án, kỹ năng quản trị cơ sở dữ liệu…

Việt Nam hiện có khoảng 900.000 nhân lực công nghệ thông tin, trong đó có số lượng lớn kỹ sư về AI, IoT, khoa học dữ liệu. Số người được cấp chứng chỉ nhiều. Tuy nhiên, dù có những cải thiện nhưng nguồn nhân lực công nghệ thông tin của Việt Nam vẫn xếp hạng trung bình khá về chất lượng, về lao động chuyên môn cao và năng lực sáng tạo trong kinh tế số khi so với thế giới. Tỷ lệ lao động qua đào tạo tay nghề chỉ đạt 60%, vẫn còn khoảng cách xa so với yêu cầu chuyển đổi số. Sự thiếu hụt nguồn nhân lực công nghệ thông tin về cả số lượng và chất lượng được xem là một trong những mối thách thức lớn đối với sự phát triển kinh tế số của Việt Nam.

Thứ năm, thách thức về an ninh mạng, bảo mật an toàn thông tin. Kinh tế số dựa trên nền tảng công nghệ thông tin, Internet luôn chứa đựng nguy cơ lớn về bảo mật, an toàn thông tin, tài chính và tính riêng tư của dữ liệu, của các chủ thể tham gia kinh tế số. Việt Nam là một trong những quốc gia thường xuyên bị tấn công và cũng dễ bị tổn thương khi bị tấn công mạng. Việt Nam nằm trong top 3 quốc gia bị tấn công mạng nhiều nhất thế giới với tổng cộng 70,7 triệu lượt máy tính bị tấn công bởi virus, gây thiệt hại khoảng 24.400 tỷ đồng (năm 2021). Hơn 1,8 triệu máy tính bị mất dữ liệu do sự lan tràn của các loại mã độc mã hóa dữ liệu tống tiền (Ransomware), trong đó có nhiều máy chủ chứa dữ liệu, gây đình trệ hoạt động của nhiều cơ quan, doanh nghiệp. Nếu không bảo đảm an ninh mạng và an toàn thông tin sẽ cản trở mục tiêu đưa kinh tế số trở thành một trong những trụ cột chính của nền kinh tế. 3. Giải pháp phát triển kinh tế số Việt Nam

Để kinh tế số Việt Nam phát triển mạnh, đạt 30% GDP (ngang bằng với đóng góp của công nghiệp chế biến, chế tạo), đứng trong nhóm 50 quốc gia hàng đầu thế giới, thứ 3 trong khu vực ASEAN và đáp ứng được mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc năm 2030, cần tập trung thực hiện đồng bộ những giải pháp sau:

Thứ nhất, đổi mới tư duy lãnh đạo quản lý và năng lực điều hành kinh tế. Rào cản lớn nhất để chuyển đổi số không phải là vốn, công nghệ mà chính là nhận thức của người lãnh đạo. Việc chuyển sang nền tảng số đồng nghĩa với chuyển đổi mô hình kinh doanh, chuyển đổi về con người. Trong đó, sự chuyển đổi về con người là quan trọng nhất. Chuyển đổi số tạo ra một hệ sinh thái thống nhất, có sự kết hợp chặt chẽ giữa con người và hệ thống công nghệ. Cho nên, việc chuyển đổi số cũng cần kèm theo sự phát triển năng lực của lãnh đạo.

Để số hóa nền kinh tế thành công, chất lượng bộ máy quản trị quốc gia là một trong những yếu tố then chốt, có ý nghĩa quyết định. Cần tuyên truyền nâng cao nhận thức xã hội về kinh số để có sự chuẩn bị tốt nhất, thích ứng xu hướng phát triển kinh tế số. Nhận thức thông tin đúng về bản chất, xu hướng phát triển kinh tế số giúp nắm bắt các cơ hội cũng như bảo đảm tính cạnh tranh quốc tế trong kinh tế số. Mỗi cá nhân và người lãnh đạo cần tự trang bị và nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ số giúp phục vụ công việc trong tương lai và tự biết bảo vệ trước các nguy cơ bị đe dọa lấy cắp thông tin cá nhân trực tuyến.

Thứ hai, hoàn thiện thể chế, tạo khuôn khổ pháp luật đẩy mạnh phát triển kinh tế số. Chuyển đổi số, phát triển kinh tế số không phải là cuộc cách mạng về công nghệ mà là cuộc cách mạng về thể chế. Thể chế cần đi trước một bước và được điều chỉnh linh hoạt để chấp nhận những cái mới: Công nghệ mới, sản phẩm mới, dịch vụ mới, mô hình mới. Chỉ có đổi mới sáng tạo, Việt Nam mới thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.

Thể chế, chính sách là yếu tố quyết định chứ không phải là công nghệ. Khung thể chế và pháp lý đóng vai trò quan trọng trong quá trình số hóa. Những chính sách hợp lý về bản quyền, quyền sở hữu trí tuệ và tự do hóa thị trường nghiên cứu khoa học sẽ tạo ra những bước đột phá cho Việt Nam trong quá trình chuyển đổi số.

Xây dựng nền tảng, thể chế cho các mô hình kinh doanh kinh tế số, trong đó, sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật cho các ngành đang có nhiều mô hình kinh doanh mới như thương mại điện tử, tài chính số, ngân hàng số. Cải cách thể chế để thu hút đầu tư công nghệ số trong các lĩnh vực đầu tư mạo hiểm theo hướng tạo thuận lợi tối đa cho các hoạt động góp vốn, mua cổ phần, mua, bán, sáp nhập doanh nghiệp công nghệ số. Sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy định pháp luật về công nghệ thông tin và truyền thông. Xây dựng cơ chế quản lý phù hợp với môi trường kinh doanh số, điều chỉnh các mối quan hệ mới phát sinh trong quá trình chuyển đổi số, phát triển kinh tế số.

Thứ ba, đầu tư nâng cấp hạ tầng kỹ thuật số. Phát triển hệ thống hạ tầng số quốc gia đồng bộ, rộng khắp đảm bảo đáp ứng yêu cầu kết nối, lưu trữ, xử lý dữ liệu, thông tin, các chức năng về giám sát, bảo đảm an ninh, an toàn mạng. Xây dựng, phát triển hạ tầng băng thông rộng chất lượng cao. Nâng cấp mạng di động 4G, phát triển mạng di động 5G để có thể theo kịp xu hướng thế giới. Công nghệ 5G sẽ tạo cơ sở hạ tầng tốt cho việc kết nối theo xu hướng IoT, mở ra nhiều cơ hội kinh doanh lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). Mở rộng kết nối Internet trong nước, khu vực và quốc tế; chuyển đổi toàn bộ mạng Internet Việt Nam sang ứng dụng giao thức Internet thế hệ mới. Triển khai việc tích hợp cảm biến và ứng dụng công nghệ số vào hệ thống hạ tầng giao thông, điện, nước, quản lý đô thị. Xây dựng hệ thống hạ tầng thanh toán số quốc gia đồng bộ, thống nhất để thúc đẩy việc thanh toán không dùng tiền mặt. Khuyến khích mọi thành phần kinh tế có đủ năng lực tham gia xây dựng hạ tầng kỹ thuật số. Trong chiến lược hạ tầng số, Việt Nam đặt mục tiêu xếp hạng Top 30thế giới trước năm 2025.

Thứ tư, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực công nghệ thông tin phục vụ cho chuyển đổi kinh tế số. Bên cạnh chú trọng nâng cấp hạ tầng kỹ thuật số, nguồn nhân lực công nghệ thông tin đóng vai trò hết sức quan trọng. Chương trình đào tạo nhân lực công nghệ thông tin cần hướng đến đẩy nhanh xã hội hóa giáo dục công nghệ thông tin. Cập nhật giáo trình đào tạo công nghệ thông tin gắn với các xu thế công nghệ mới như IoT, AI, công nghệ Robot.

Phát triển nguồn nhân lực theo hướng tăng cường năng lực tiếp cận, tư duy sáng tạo và khả năng thích ứng với môi trường công nghệ liên tục thay đổi và phát triển. Nghiên cứu nội dung, phương pháp đào tạo nhằm xây dựng nguồn nhân lực có khả năng tiếp nhận các xu thế công nghệ sản xuất mới; tập trung vào thúc đẩy đào tạo về khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, ngoại ngữ, tin học; xây dựng chương trình đào tạo, đào tạo lại kiến thức nghề nghiệp; cung cấp khả năng tự học tập một cách linh hoạt, phù hợp đối với từng tổ chức, cá nhân… Có chính sách kết nối với cộng đồng khoa học, công nghệ trong nước với nước ngoài, đặc biệt với cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.

Thứ năm, bảo đảm an toàn, an ninh mạng. Việt Nam xếp thứ 25/194 quốc gia về an toàn, an ninh mạng toàn cầu năm 2020, tăng so với thứ hạng 50 trên thế giới (năm 2018). Tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng hiện đại, băng thông đủ rộng để vượt qua các cuộc tấn công gây nghẽn mạng, thành lập hệ thống máy lưu trữ dự phòng để chuyển hướng dữ liệu trước các cuộc tấn công và phục hồi sau tấn công mạng. Thường xuyên rà soát, phát hiện, khắc phục lỗ hổng bảo mật trên toàn hệ thống, bổ sung thiết bị, phần mềm chuyên dụng có khả năng kiểm tra, kiểm soát an ninh, an toàn thông tin trên môi trường mạng viễn thông, Internet, tần số vô tuyến điện… Xây dựng, triển khai thực hiện các giải pháp kỹ thuật nhằm kiểm tra, phát hiện các nguy cơ gây mất an ninh thông tin. Đảm bảo xử lý kịp thời các nguy cơ gây mất an ninh, đe dọa gây mất an ninh thông tin ở Việt Nam.

Thứ sáu, tăng cường hợp tác quốc tế về công nghệ số và kinh tế số. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế và áp dụng hiệu quả công nghệ số là một trong những giải pháp quan trọng, góp phần tạo động lực mới cho tăng trưởng và phục hồi kinh tế, bảo đảm phát triển bền vững, bao trùm và toàn diện. Đẩy mạnh hợp tác trong lĩnh vực số hóa là một nhân tố góp phần xây dựng môi trường hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển giữa các quốc gia.

Việt Nam đã tham gia xây dựng nhiều quy tắc mới về thương mại điện tử trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) như Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP, 2020) và Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA, 2010). Việt Nam hợp tác với các nước để xây dựng khung pháp lý phù hợp, giúp kinh tế số phát triển đúng hướng, hiệu quả và hài hòa với lợi ích chung của toàn xã hội. Tăng cường kết nối cộng đồng khoa học công nghệ giữa các quốc gia, khu vực để nâng cao trình độ kỹ năng số. Tận dụng các cam kết trong các FTA Việt Nam đã ký với các nước đối tác để khôi phục, mở rộng thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư.

Tóm lại, phát triển kinh tế số đang là xu thế và động lực thúc đẩy kinh tế toàn cầu. Việt Nam hiện có 17 FTA với 60 đối tác (năm 2021) với thị trường nội địa gần 100 triệu người, dân số trẻ chiếm tỷ lệ cao với 70% dân số sử dụng Internet, có tinh thần đổi mới sáng tạo và khả năng thích ứng nhanh với công nghệ số, là một trong những nước có tốc độ phát triển công nghệ số cao nhất thế giới. Tiềm năng phát triển kinh tế số của Việt Nam rất lớn. Quy mô kinh tế số Việt Nam thậm chí có thể đạt 43 tỷ USD năm 2025 và sẽ tăng trưởng nóng nhất trong các lĩnh vực gồm thương mại điện tử, du lịch trực tuyến, truyền thông trực tuyến và gọi xe công nghệ.

Phát triển kinh tế số giúp mở rộng thị trường, thúc đẩy tiêu dùng, Việt Nam cần tận dụng được những cơ hội của hội nhập quốc tế, đặc biệt là những FTA thế hệ mới mà Việt Nam đã ký kết như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và Hiệp định Bảo hộ đầu tư (EVIPA). Đồng thời, tập trung phát triển mạnh những lĩnh vực nền tảng của kinh tế số như hạ tầng số, tài nguyên số, dịch vụ số, thị trường số và có chiến lược bài bản để tiếp cận, làm chủ những công nghệ quan trọng, cốt lõi của kinh tế số thông qua các chính sách hỗ trợ, hợp tác và thu hút đầu tư nước ngoài.

---------------------------------------------

¹ Vietnam E-commerce, Industry and Trade Agency. Vietnam seeks to boost its digital economy. [13 July 2018]. Available from: http://www.vecita.gov.vn/tinbai/1593/Vietnam-seeksto-boost-digital-economy/en² Huy Thắng (2021), VGP News: Đẩy nhanh chuyển đổi số - “chìa khoá” vượt khó khăn do dịch Covid-19, baochinhphu.vn³ United Nations. 2017. World population prospects: The 2017 revision. UN: New York, United.⁴ Theo Quyết định số 749/QĐ-TT ngày 03/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình chuyển đổi số.⁵ Mục tiêu được đưa ra trong Nghị quyết số 52-NQ/TW.

Tài liệu tham khảo:

Nguyễn Huy Hoàng (2020), Kinh nghiệm một số nước ASEAN về phát triển kinh tế số và tham khảo cho Việt Nam, http://hdll.vn/vi/thong-tin-ly-luan/kinh-nghiem-mot-so-nuoc-asean-ve-phat-trien-kinh-te-so-va-tham-khao-cho-viet-nam.html#_ftn12
Alita Sharon (2020), Malaysia Government Committed to Embrace Digital Tech, <https://www.opengovasia.com/malaysian-government-committed-to-embrace-digital-tech/. 16/2/2020>
Thế Lâm (2020), Việt Nam đang ở đâu trong xu thế kinh tế số?, <https://laodong.vn/lao-dong-cuoi-tuan/viet-nam-dang-o-dau-trong-xu-the-kinh-te-so-776086.ldo>, ngày 05/01/2020.
Nguyễn Đức (2019), Lo ngại nhân lực doanh nghiệp Việt "đuối" trong nền kinh tế số, https://thegioitiepthi.vn/lo-ngai-nhan-luc-doanh-nghiep-viet-duoi-trong-nen-kinh-te-so-166323.html
Phạm Việt Dũng (2020), Kinh tế số - Cơ hội “bứt phá”cho Việt Nam, <http://hdll.vn/vi/nghien-cuu-trao-doi/kinh-te-so-co-hoi-but-phacho-viet-nam.html>
Trần Thị Hằng, Nguyễn Thị Minh Hiền (2019), Quản lý nhà nước trong nền kinh tế số, <http://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu-trao-doi/quan-ly-nha-nuoc-trong-nen-kinh-te-so-314825.html>, ngày 05/11/2019.
Võ Văn Lợi (2019), Phát triển nguồn nhân lực Việt Nam đáp ứng yêu cầu của cách mạng công nghiệp 4.0, <http://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu-trao-doi/phat-trien-nguon-nhan-luc-viet-nam-dap-ung-yeu-cau-cua-cach-mang-cong-nghiep-40-302127.html>, ngày 09/02/2019.
Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (2018), Phát triển nền kinh tế số nhìn từ kinh nghiệm một số nước châu Á và hàm ý đối với Việt Nam, Cổng thông tin kinh tế Việt Nam - VNEP (https://Vnep.org.vn), Hà Nội.
Bùi Thanh Tuấn (2020), Một số khó khăn, thách thức trong phát triển nền kinh tế số ở Việt Nam, <http://lyluanchinhtri.vn/home/index.php/thuc-tien/item/3100-mot-so-kho-khan-thach-thuc-trong-phat-trien-nen-kinh-te-so-o-viet-nam.html>, ngày 18/4/2020.
Hải Linh (2019), Nhiều thách thức trong quản lý hoạt động thương mại điện tử, < http://thoibaotaichinhvietnam.vn/pages/nhip-song-tai-chinh/2019-09-19/nhieu-thach-thuc-trong-quan-ly-hoat-dong-thuong-mai-dien-tu-76565.aspx>, ngày 19/9/2019.
Trọng Đạt, Chuyển đổi số và hiện trạng phát triển kinh tế số ở Việt Nam, https://vietnamnet.vn/vn
Hồ Tú Bảo, Nguyễn Tuấn Hoa (2020), Chuyển đổi số - Từ khái niệm đến thực tiễn.
Ngọc Bích (2021), Việt Nam tiên phong chuyển đổi số: Nỗ lực làm chủ hạ tầng số, truy cập từ https://www.vietnamplus.vn/viet-nam-tien-phong-

chuyen-doi-so-no-luc-lam-chu-ha-tang-so/694967.vnp

Lê Văn Thắng (2020), An ninh thông tin ở Việt Nam trong điều kiện hiện nay - Vấn đề đặt ra và giải pháp, truy cập từ https://www.quanlynhanuoc.vn/2020/05/12/an-ninh-thong-tin-o-viet-nam-trong-dieu-kien-hien-nay-van-de-dat-ra-va-giai-phap/
Tương lai nền kinh tế số Việt Nam - Hướng tới năm 2030 và 2045.
Google, Temasek, Bain & Company (2020). e-Conomy Southeast Asia 2020.

Theo Việt Nam Hội Nhập

Thanh Bình; ThS. Vũ Nhật Quang - Viện Kinh tế và Chính trị thế giới