Hạn, mặn đe dọa vụ Đông Xuân

Ngày 11/10, tại Tiền Giang, Bộ NN-PTNT tổ chức hội nghị Tổng kết sản xuất năm 2019 và triển khai kế hoạch và giải pháp sản xuất lúa Đông Xuân 2019-2020 các tỉnh, thành Đông Nam Bộ (ĐNB) và ĐBSCL.

Sản xuất vụ ĐX 2019-2020 có nguy cơ bị hạn, mặn đe dọa.

Ngành nông nghiệp gặp nhiều khó khăn

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh cho biết: Năm nay, ngành nông nghiệp tiếp tục đối diện với nhiều khó khăn, thách thức. Nhất là biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng sâu rộng đến sản xuất.

Đặc biệt là, dịch bệnh trêm vật nuôi, giá cả nông sản giảm. Dịch bệnh trên cây trồng mới nổi lên như khảm lá sắn, sâu keo mùa thu... Riêng xuất khẩu gạo năm nay tăng 5,4% lợi nhuận. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu giảm 9,8%. Xuất khẩu trái cây từ năm 2012-2018, mỗi năm tăng khoảng 18% nhưng đến nay xuất khẩu đã chựng lại… Riêng đối với ĐBSCL, sản lượng lúa sẽ giảm 200 nghìn tấn so với cùng kỳ.

Diện tích lúa bị giảm tuy nhiên, năng suất lúa đạt kỷ lục. Toàn vùng ĐNB và ĐBSCL sản xuất lúa cả năm 2019 ước diện tích đạt 4.336,30 nghìn ha, giảm 41,3 nghìn ha.  Năng suất ước đạt 59,30 tạ/ha, tăng 0,11 tạ/ha và sản lượng ước đạt 25.727,70 nghìn tấn, giảm 197,9 nghìn tấn so với năm 2018.

Theo Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh: Năm 2019, ngành nông nghiệp gặp nhiều khó khăn thách thức.

Tuy nhiên, theo Cục Trồng Trọt, diện tích lúa giảm đã làm giảm đi sản lượng khoảng 200 nghìn tấn. Tổng giá trị bị giảm khoảng 3.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, diện tích giảm này bà con đã chuyển đổi sang khoảng 10 nghìn ha cây ăn trái và 30 nghìn ha còn lại chuyển sang cây ngắn ngày. Tổng giá trị thu nhập do chuyển đổi khoảng 10.000 tỷ đồng. Đây là tín  hiệu đáng vui mừng, trong vấn đề chuyển đổi sản xuất từ cây lúa sang các cây trồng khác hiệu quả hơn.

Sản xuất lúa ĐX 2019-2020 trong điều kiện hạn mặn

Mùa mưa năm 2019 xuất hiện rất muộn trên lưu vực sông Mê Công,  lượng mưa bị thiếu hụt từ đầu năm đến khoảng giữa tháng 8/2019, nhưng từ cuối tháng 8/2019 đến nay đã được cải thiện đáng kể do ảnh hưởng của các cơn bão số 3, 4 trên biển Đông, làm dòng chảy sông Mê Công về ĐBSCL tăng nhanh. Tuy vậy, tổng lượng dòng chảy vẫn ở mức thấp và có khả năng xảy ra xâm nhập mặn cao hơn so với trung bình nhiều năm TBNN, nguy cơ ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh ở ĐBSCL.

Nhận định khả năng thiếu nước cho sản xuất vụ Đông Xuân 2019-2020 đã được các cơ quan chuyên môn báo cáo lãnh đạo Bộ NN-PTNT từ rất sớm. Vì vậy, Cục Trồng trọt đã đề xuất giải pháp triển khai phương án sản xuất trong điều kiện hạn mặn. Các đoàn công tác và địa phương đều thống nhất để đảm bảo thời vụ xuống giống lúa vụ Đông Xuân 2019- 2020 trong tháng 11-12, các tỉnh kết thúc xuống giống lúa Thu Đông trước 30/8/2019.

Đỉnh lũ năm ở đầu nguồn sông Cửu Long khả năng đạt trên mức BĐ1. Thời gian xuất hiện mực nước đỉnh lũ xảy ra vào cuối tháng 9 và nửa đầu tháng 10/2019.

Tình hình khí tượng thủy văn trên lưu vực sông Mê Công, vùng ĐBSCL còn diễn biến phức tạp. Nhận định đỉnh lũ năm ở đầu nguồn sông Cửu Long thấp hơn TBNN, nguy cơ về xâm nhập mặn trong mùa khô năm 2019- 2020 vẫn ở mức cao.

Ông Tăng Văn Thắng, Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam cho biết: Theo nhận định của Tổng cục Khí tượng thủy văn và của Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam - Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, xâm nhập mặn mùa khô năm 2019-2020 ở mức sớm và nặng hơn so với trung bình nhiều năm, nhưng nhẹ hơn so với năm xâm nhập mặn lịch sử 2015-2016. Mặn có khả năng xuất hiện sớm hơn so với năm 2019 khoảng 10-15 ngày, so TBNN khoảng 1-2 tháng (tùy vùng).

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết, để tránh bị thiệt hại do hạn mặn các địa phương chỉ nên gieo sạ khi nước ngọt được cung cấp đủ trong 3 tháng.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt khuyến cáo các địa phương cần cứ vào thực tế sản xuất vụ Thu Đông năm 2019 và việc sắp xếp thời vụ sản xuất lúa của năm 2020. Cũng như thời gian cung cấp nước ngọt, lượng nước có khả năng phục vụ tưới cho sản xuất lúa.

Theo đó, các địa phương chỉ nên bố trí sản xuất lúa Đông Xuân 2019-2020 ở những vùng còn đủ 3 tháng cung cấp nước ngọt, tối thiểu phải đủ 2,5 tháng nước ngọt cho đến lúc lúa ngậm sữa. Phải có đủ nước ngọt cung cấp cho lúa vào gia đoạn cuối, tối thiểu 1 nghìn m3 nước ngọt/ha từ giai đoạn trổ đến chín.

Bố trí xuống giống lúa cách khoảng giữa các vùng sử dụng chung nguồn nước từ kênh trục: Vùng tứ giác Long Xuyên: An Giang – Kiên Giang; Vùng Quản lộ - Phụng Hiệp: Hậu Giang – Sóc Trăng – Bạc Liêu; Vùng Bảo Định: Long An – Tiền Giang; Vùng Nam Măng Thít: Vĩnh Long – Trà Vinh.

Bên cạnh đó, cần căn cứ vào dự báo tình hình phát sinh, phát triển của các loại dịch hại ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất lúa để bố trí lịch thời vụ cho phù hợp.

Hội nghị triển khai các giải pháp gieo sạ vụ ĐX 2019-2020 trong điều kiện hạn mặn đe dọa  sản xuất.

Theo thông báo các đợt rầy nâu di trú của cục BVTV và việc bố trí xuống giống tập trung né rầy vào các khoảng thời gian: Đợt 1: 18/10 – 28/10 (20/9 – 01/10 ÂL , Đợt 2: 17/11 – 27/11 (21/10 – 02/11 ÂL , Đợt 3: 20/12 – 30/12 (25/11 – 05/12 ÂL ; theo đó đợt 1 trùng với con nước kém vùng ven biển, lịch xuống giống hài hòa giữa nguồn nước và lịch di trú rầy, đợt 2 và 3 có khoảng thời gian nước rong do vậy lưu ý tình hình triều để xuống giống kết hợp với các biện pháp quản lý rầy nâu đầu vụ lúa.

Kế hoạch vụ ĐX 2019-2020 Nam Bộ sẽ xuống giống khoảng 1,55 triệu ha. Cục Trồng trọt đề nghị giảm khoảng 54,5 nghìn ha lúa ĐX để tránh bị hạn mặn ảnh hưởng. Tuy nhiên, nhiều địa phương được dự báo có hạn mặn ảnh hưởng vẫn đề xuất không giảm diện tích gieo sạ. Như tại Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu các tỉnh báo cáo đã chủ động tuyên truyền người dân phòng chống hạn, mặn. Bên cạnh đó, các tỉnh cũng thực hiện nhiều giải pháp chủ động dự trữ nước, phóng chống xâm nhập mặn phục vụ sản xuất.

Thứ trưởng Lê Quốc Doanh nhận định: Lũ xuống nhanh, nguy cơ hạn mặn cũng đã báo hiệu. Đề nghị các tỉnh phải có giải pháp hạn chế thiệt hại do hạn mặn trên cơ sở kinh nghiệm năm 2016. Đối với hai phương án gieo sạ của Cục Trồng trọt đề xuất, cần rà soát lại kỹ càng từng phương án để tránh thiệt hại.

Đối với vấn đề lịch thời vụ, Thứ trưởng thống nhất các địa phương nên tập trung gieo sạ tập trung trong tháng 10 để né mặn. Vùng ven biển, ưu tiên giống ngắn ngày, chống chịu mặn. Đối với vấn đề thiếu nước Thứ trưởng đề nghị áp dụng các giải pháp sản xuất tiết kiệm nước. Vấn đề chuyển đổi cây trồng, Bộ NN-PTNT trên tinh thần khuyến khích chuyển đổi những diện tích lúa không hiệu quả sang cây trồng hiệu quả hơn. Tuy nhiên, người dân cũng nên xem xét thị trường tiêu thụ như thế nào trước khi chuyển đổi.  Nhất là vấn đề trái cây được xuất khẩu chính ngạch hay không.

Theo MINH ĐẢM

Báo Nông nghiệp