Loay hoay "nhận diện" doanh nghiệp nhà nước

 

Nay trong dự thảo sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp được công bố để lấy ý kiến người dân, bên cạnh hình thức đã rõ là doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, DNNN còn là doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ từ 51% vốn điều lệ trở lên hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết.  

Mỗi lần có thay đổi về định nghĩa lại nổ ra các cuộc tranh luận nên như thế nào cho phù hợp và định nghĩa xong lại có những tác động rất lớn lên chính sách liên quan đến khối DNNN.

Chẳng hạn, đã là DNNN thì việc quản lý đi theo những quy định chặt chẽ hơn nhiều, cả về bổ nhiệm, điều động nhân sự lẫn quyết định mức lương, thưởng, đường hướng phát triển.

Ngược lại, được xem là DNNN sẽ kéo theo những thuận lợi về tiếp cận vốn, những ưu đãi về đất đai và các nguồn lực khác. Số liệu thống kê về DNNN cũng thay đổi nhanh chóng theo cách định nghĩa khác nhau.

 Tuy nhiên, việc định nghĩa DNNN có lúc không phải do hiệu quả quản lý hay nhằm phục vụ mục tiêu cải cách. Chẳng hạn, Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) mà Việt Nam đã ký với 10 nước khác định nghĩa DNNN là doanh nghiệp nhà nước trực tiếp sở hữu trên 50% vốn hay kiểm soát trên 50% quyền biểu quyết. Một khi đã cam kết như thế Việt Nam phải sửa đổi luật lệ trong nước cho nhất quán nên chuyện sửa luật là đương nhiên.  

Thiết nghĩ vấn đề không nằm ở định nghĩa. Vấn đề, suy cho cùng, vẫn là công tác quản trị doanh nghiệp theo đúng hành lang pháp luật có sẵn.

Luật Doanh nghiệp năm 2005 đã yêu cầu DNNN phải chuyển đổi thành công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần, còn Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định DNNN hoạt động dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên.  

Để loại trừ các tác động chính sách không mong muốn, hãy để DNNN hoạt động như bất kỳ doanh nghiệp nào khác của khu vực tư nhân hay có vốn đầu tư nước ngoài, tức chỉ chịu sự chi phối của Luật Doanh nghiệp mà thôi.

Các vấn đề khác như nhân sự, thang bảng lương sẽ thông qua đại diện cho chủ sở hữu là Nhà nước.  Quá trình cổ phần hóa đang được đẩy mạnh trở lại, nên không sớm thì muộn đa phần các DNNN sẽ trải qua quá trình cổ phần hóa này, chuyển đổi thành công ty cổ phần mà trong đó Nhà nước có thể là cổ đông lớn nhất.

Lúc đó, nếu muốn bổ nhiệm chủ tịch hay tổng giám đốc, Nhà nước sẽ thông qua những người làm đại diện cho số vốn của mình để thực hiện trong vai trò cổ đông lớn nhất. Một khi các doanh nghiệp là bình đẳng trước pháp luật, sẽ không còn phải lo chuyện quá ưu ái hay quản lý quá chặt chẽ đối với DNNN.  

Trong khi đó, các DNNN vẫn thực hiện các nhiệm vụ mà doanh nghiệp khu vực khác không thể làm được như đầu tư vào vùng khó khăn bởi cổ đông lớn nhất là Nhà nước sẽ có quyền quyết định chiến lược dài hạn; lúc đó cổ đông Nhà nước sẽ không quyết định vì lợi nhuận hay giá cổ phiếu mà còn vì các mục tiêu của chính mình đặt ra.

Theo Thời báo Kinh tế Sài Gòn