Lý tưởng giữ hương men quê trên hành trình phát triển sản phẩm OCOP

Tiếp nối nghề cha ông từ một cơ duyên đặc biệt

Sinh ra trong gia đình có truyền thống nấu rượu nếp lâu đời, anh Nguyễn Văn Quân tiếp xúc với nghề từ nhỏ. Tuy nhiên, con đường đến với nghề lại trải qua nhiều ngã rẽ. Sau khi tốt nghiệp Cao đẳng Sư phạm giai đoạn 2009 - 2012, anh về địa phương tham gia công tác Đoàn và sau đó được tín nhiệm giữ vị trí Phó Bí thư Đoàn xã Phúc Sơn (Tân Yên, Bắc Giang cũ). Đến năm 2014, anh tiếp tục làm việc tại Đài truyền thanh xã, nhưng sau khi cơ quan sáp nhập, tinh giản biên chế, anh quyết định nghỉ việc Nhà nước để trở về tập trung phát triển nghề truyền thống của gia đình.

“Nghề rượu có từ đời bố mẹ, nhưng trước đây chỉ làm phục vụ gia đình và khách quen. Tuy nhiên, khi nhu cầu rượu sạch, rượu an toàn tăng cao, tôi nghĩ mình phải bài bản hơn, mở xưởng và hướng tới thị trường rộng hơn”, anh Quân chia sẻ.

Gia đình bắt đầu chính thức mở xưởng vào năm 2019. Từ đó, sản lượng rượu tăng đều qua từng năm, đặc biệt vào các dịp mùa cưới hay ngày lễ, tết. Hộ kinh doanh của anh hiện hoạt động dưới mô hình cơ sở sản xuất của hộ gia đình, khi cao điểm sẽ thuê thêm lao động thời vụ. Thu nhập bình quân đạt khoảng 20 - 30 triệu đồng mỗi tháng, một con số tương đối ổn định đối với mô hình sản xuất truyền thống tại địa phương.

Bí quyết từ bài men 36 vị thuốc bắc

Điểm làm nên thương hiệu rượu nếp Hồng Quân không chỉ nằm ở nguồn gạo nếp ngon mà chính là bài men truyền thống gồm 36 vị thuốc bắc. Anh Quân cho rằng mỗi gia đình trong vùng Phúc Sơn đều có bài men riêng, tạo nên bản sắc rất khó trộn lẫn. Bản thân quá trình làm men phải trải qua hàng chục ngày, từ công đoạn bốc thuốc, phối vị đến ủ men. Mỗi mẻ men phải mất từ 20 đến 25 ngày mới đủ thời gian sử dụng để chưng cất thành rượu. Theo đó, trong toàn bộ quá trình, độ ẩm và nhiệt độ được kiểm soát vô cùng nghiêm ngặt.

Men thuốc bắc có tác dụng ức chế một số vi khuẩn và nấm có hại, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm men và nấm mốc có lợi phát triển. Nhờ vậy, rượu không chỉ thơm tự nhiên mà còn êm, hạn chế cảm giác nặng đầu khi sử dụng. Ngoài ra, trong quá trình sản xuất, hợp tác xã thường xuyên kiểm tra độ pH của rượu để đảm bảo ổn định chất lượng theo tiêu chuẩn an toàn.

Quy trình sản xuất rượu đòi hỏi sự kiên trì và nghiêm túc ở từng bước, từ tuyển chọn gạo, hồ hóa, nấu chín, ủ khô, ủ ướt, chưng cất, khử độc tố, rồi tiếp tục ủ và ổn định hương vị trước khi tiến hành đóng chai. Theo anh Quân, nhiệt độ trong giai đoạn lên men sơ cấp và thứ cấp phải duy trì tối ưu khoảng 32 độ C. Nếu tăng từ 34 độ trở lên, rượu rất dễ bị nhiễm tạp khuẩn và nhanh chua. Đó cũng là lý do vì sao những người làm rượu phải luôn quan sát và điều chỉnh liên tục trong suốt quá trình.

Bước đi OCOP và hướng tới tương lai mới cho rượu nếp Phúc Sơn

Năm 2024, sản phẩm rượu nếp Hồng Quân chính thức được công nhận OCOP 3 sao. Đây không chỉ là cột mốc quan trọng khẳng định vị thế của sản phẩm trên thị trường mà còn là sự ghi nhận những nỗ lực trong quá trình giữ gìn và phát triển nghề truyền thống. Theo anh Quân, mục tiêu lớn nhất của mình trong thời gian tới không chỉ là giữ vững danh hiệu OCOP, mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, đầu tư mẫu mã, cải thiện cơ sở vật chất và mở rộng thị trường.

Hiện nay, anh Quân tiếp tục nghiên cứu thêm các dòng men và phương pháp ủ mới như men enzyme, kết hợp với quy trình truyền thống nhằm nâng cao chất lượng mà vẫn giữ hương vị nguyên bản. Ngoài kinh nghiệm từ cha mẹ, anh Quân tích cực tham gia các hội nghề và khóa tập huấn để cập nhật kiến thức mới về công nghệ sản xuất rượu. Anh cho rằng người làm nghề truyền thống muốn tồn tại phải luôn học hỏi không ngừng, bởi nhu cầu và tiêu chuẩn của người tiêu dùng ngày càng cao.

Điều quan trọng nhất, theo anh Quân là giữ được hương vị đặc trưng của rượu nếp Phúc Sơn. Với người dân nơi đây, rượu không chỉ là thức uống mà còn là nét văn hóa, là câu chuyện của vùng đất có truyền thống lâu đời. Mỗi chai rượu mang theo dấu ấn của thảo dược, của men thuốc bắc, của những người thợ vẫn ngày đêm giữ lửa với nghề.

Theo chia sẻ của anh, rượu nếp men thuốc bắc nếu dùng đúng liều lượng còn mang lại một số công dụng tốt cho sức khỏe bởi thành phần thảo dược tự nhiên. Vì vậy, sản phẩm không chỉ phục vụ nhu cầu thưởng thức, mà còn được nhiều khách hàng xem như món quà biếu dịp lễ tết, cưới hỏi.

Trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh và xu hướng sản phẩm an toàn, nguồn gốc rõ ràng được đặt lên hàng đầu, hợp tác xã rượu nếp Hồng Quân vẫn kiên định con đường giữ nghề truyền thống kết hợp cải tiến hiện đại. Từ nền tảng gia đình, đến sự nỗ lực học hỏi, từ bài men thuốc bắc đến quy trình kiểm soát nghiêm ngặt, tất cả tạo nên một thương hiệu rượu quê mộc mạc mà chất lượng.

Hành trình phía trước của hợp tác xã vẫn còn dài, nhưng với tâm huyết của người đứng đầu và sự gìn giữ của gia đình qua nhiều thế hệ, rượu nếp Hồng Quân đang từng bước đi đúng hướng, vừa bảo tồn giá trị truyền thống, vừa mở ra tương lai mới cho sản phẩm đặc trưng của vùng Phúc Sơn.