Ngành chuối Việt Nam trước dịch bệnh nguy hiểm

Tại diễn đàn, ông Lê Quốc Doanh, Nguyên thứ trưởng Bộ Nông Nghiệp và Phát triển Nông thôn (Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam) nhấn mạnh tầm quan trọng của cây chuối trong cơ cấu ngành nông nghiệp. Không chỉ là cây ăn quả có diện tích lớn, chuối còn đóng vai trò quan trọng trong sinh kế của nông dân và kim ngạch xuất khẩu quốc gia.

Giải pháp nào cho ngành chuối Việt Nam trước dịch bệnh nguy hiểm?

Ông Doanh cho biết, mặc dù đạt được những con số tăng trưởng ấn tượng, nhưng ngành hàng chuối đang phải đối mặt với thách thức sinh tử từ dịch bệnh, đặc biệt là bệnh héo vàng Panama. Tại nhiều địa phương, loại bệnh này đã và đang gây thiệt hại nặng nề, buộc bà con phải phá bỏ vườn hoặc chuyển đổi cây trồng. Do đó, việc tìm ra giải pháp phòng trừ hiệu quả, đặc biệt là bộ giống kháng bệnh và quy trình canh tác an toàn sinh học là nhiệm vụ cấp bách để đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành hàng tỷ đô này.

Theo báo cáo của ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, tính đến năm 2025, tổng diện tích chuối của Việt Nam ước đạt 163,5 nghìn ha, với sản lượng khoảng 2,75 triệu tấn. Tốc độ tăng trưởng diện tích bình quân giai đoạn 2015 - 2025 đạt 2,1%/năm, trong khi sản lượng tăng trưởng ấn tượng ở mức 3,6%/năm.

Về vị thế xuất khẩu, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu chuối đã đạt 371,9 triệu USD, vươn lên đứng thứ 4 trong nhóm các loại trái cây xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, xếp sau sầu riêng, thanh long và dừa.

Tuy nhiên, ông Mạnh cũng chỉ rõ những thách thức lớn mà ngành hàng này đang đối mặt. Bên cạnh quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường nhập khẩu là một bài toán cấp thiết.

“Cụ thể, thị trường EU đang áp dụng các quy định nghiêm ngặt về mức dư lượng tối đa (MRLs) đối với kim loại nặng, trong đó mức giới hạn cho Cadmium trên chuối là 0,020 mg/kg. Bên cạnh đó, các thị trường như Hàn Quốc yêu cầu sản phẩm phải là chuối xanh tại thời điểm xuất khẩu và bắt buộc có giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật xác nhận lô hàng không nhiễm đất hay sinh vật gây hại”, ông Mạnh chia sẻ thêm.

Tâm điểm của Diễn đàn xoay quanh "cơn ác mộng" của người trồng chuối toàn cầu, đó là bệnh héo vàng (Fusarium Wilt), đặc biệt là chủng nhiệt đới 4 (TR4).

Trong tham luận về tình hình bệnh hại tại Việt Nam, TS. Trần Ngọc Hùng (Bộ môn Công nghệ Sinh học, Viện Nghiên cứu Rau quả) cho biết, bệnh héo vàng trên chuối đã xuất hiện và gây hại tại các vùng trồng trọng điểm phía Bắc như Lào Cai, Hưng Yên từ những năm 2015. Đến năm 2020, bệnh tiếp tục được ghi nhận gây thiệt hại nặng nề tại Lào Cai và nhiều địa phương khác. Đây là loại bệnh nguy hiểm có khả năng lưu tồn trong đất thời gian dài, tấn công vào hệ thống mạch dẫn làm cây héo rũ và chết, buộc nông dân ở nhiều nơi phải phá bỏ vườn hoặc chuyển đổi cây trồng.

Mang đến góc nhìn quốc tế, TS. Mary Grace B. Saldajeno, Chuyên gia từ Tập đoàn Dole (Philippines), đã chia sẻ những kinh nghiệm "xương máu" trong việc quản lý bệnh Fusarium tại quốc gia xuất khẩu chuối tươi lớn thứ 4 thế giới này. Theo TS. Mary Grace B. Saldajeno, Philippines ghi nhận đợt bùng phát đầu tiên tại Calinan, Davao vào năm 2002. Đến cuối năm 2005, ca nhiễm chủng TR4 đầu tiên được xác nhận. Giai đoạn 2010 - 2015 chứng kiến sự lây lan nhanh chóng của dịch bệnh trên toàn đảo Mindanao, gây thiệt hại diện tích lớn vùng trồng chuối Cavendish xuất khẩu.