Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn lỗ hàng tỷ USD sau 3 năm vận hành

Khan hiếm nguồn cung xăng dầu

Thời gian gần đây, thị trường xăng dầu đã xuất hiện hiện tượng khan cung, một số đơn vị kinh doanh đóng cửa, tạm ngưng hoạt động, bán hàng nhỏ giọt do nguồn cung không đủ đáp ứng nhu cầu thị trường.

Tại cuộc họp ngày 9/2, ông Trần Duy Đông, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương) cho biết, với nhu cầu khoảng 1,8 - 2 triệu m3 xăng dầu các loại/tháng, nguồn cung như trên cơ bản đáp ứng nhu cầu thị trường trong tháng 2/2022. Từ tháng 3, nguồn cung có thể giảm, lượng tồn kho thấp so với các tháng thông thường. Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn đã có kế hoạch sẽ chạy đủ 100% công suất từ 13/3/2022. Hiện, các thương nhân đầu mối cũng đã có kế hoạch nhập khẩu xăng dầu để bù đắp nguồn cung thiếu hụt từ sản xuất trong nước (nếu Nhà máy lọc dầu Nghị Sơn không bảo đảm duy trì hoạt động sản xuất như kế hoạch).

Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải khẳng định, nguồn cung trong nước đến nay vẫn đảm bảo. Hiện có 3 nhà máy là Nghi Sơn, Dung Quất, Bình Sơn đang đáp ứng 75% nhu cầu thị trường, chỉ cần nhập khẩu 25%. Các doanh nghiệp cần có thời gian để nhập khẩu 25% này nên thị trường có chút “trục trặc”.

Do vậy, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải yêu cầu các doanh nghiệp phải đảm bảo nguồn cung trong mọi tình huống. Riêng với PVN, Thứ trưởng chỉ đạo, cần có thông báo sớm, cụ thể, chi tiết về tình hình cung ứng để các doanh nghiệp xăng dầu chủ động có kế hoạch nhập khẩu bù vào khoản thiếu hụt đó. Đặc biệt, "cần kiên quyết xử lý các vi phạm, nếu không có lý do chính đáng, đình chỉ hoạt động của cửa hàng," ông Hải khẳng định.

Trước đó, ngày 26/1, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đã ra thông cáo làm rõ thông tin về việc Nhà máy lọc hoá dầu Nghi Sơn (NSRP) phải hủy nhập 2 tàu dầu thô từ Kuwait trong tháng 01/2022 và đối diện với nguy cơ dừng hoạt động vào ngày 13/02/2022 do khó khăn nghiêm trọng về tài chính, bắt nguồn từ việc PVN chưa phê duyệt gia hạn thỏa thuận (RPA) và thanh toán sớm (EP) hợp đồng bao tiêu sản phẩm lọc dầu Nghi Sơn và các phụ lục (FPOA).

Theo PVN, thực chất theo điều lệ công ty, ban điều hành NSRP phải chịu trách nhiệm về hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, bao gồm công tác nhập dầu thô và công suất vận hành nhà máy… Do đó, PVN cho rằng việc NSRP tự ý hủy nhập 2 chuyến tàu dầu thô dẫn đến nguy cơ dừng hoạt động nhà máy hoàn toàn thuộc phạm vi trách nhiệm của ban điều hành NSRP, không liên quan tới việc phê duyệt gia hạn RPA và EP.

Hiện tại, các vấn đề về RPA và EP là các nội dung nằm trong phương án tái cấu trúc tổng thể NSRP và đang trong quá trình đàm phán.

Được biết, hiện nay Nhà máy lọc hoá dầu Nghi Sơn chỉ hoạt động dưới 80% công suất trong khi cung ứng khoảng 35% thị phần xăng dầu.

Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn lỗ lớn

Thông tin đáng quan tâm là Nhà máy Nghi Sơn đang bị lỗ lớn, mà mấu chốt nằm  ở chỗ: theo thỏa thuận giữa Chính phủ - do PVN thay mặt ký với liên doanh nhà đầu tư, dự án Liên hợp lọc hóa dầu Nghi Sơn không chỉ được áp giá bán buôn các sản phẩm của mình tại cổng nhà máy bằng với giá xăng dầu nhập khẩu mà còn được cộng vào giá bán thêm thuế nhập khẩu 7% với các sản phẩm xăng dầu, 3% đối với các sản phẩm hóa dầu (polypropylen, benzen...). Đặc biệt, theo thỏa thuận với liên danh nhà đầu tư lọc dầu Nghi Sơn, trong 10 năm, nếu Việt Nam giảm thuế nhập khẩu xuống thấp hơn mức ưu đãi kể trên, PVN sẽ có trách nhiệm bù cho Lọc dầu Nghi Sơn số tiền chênh lệch này.

Tuy nhiên, theo Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), với xăng từ năm 2023 thuế nhập khẩu đã xuống 5% và từ năm 2024 là 0%. Diesel và mazut là 0% từ năm 2016. Còn theo Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc (VKFTA), thuế nhập khẩu diesel từ 2016 là 5% và từ năm 2018 là 0%, riêng mazut từ năm 2016 thuế nhập khẩu đã là 0%.

Kết quả là, Nghi Sơn lỗ hơn 61.200 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu (50.000 tỷ) hơn 11.000 tỷ đồng, sau 3 năm vận hành thương mại (2018 - 2019 - 2020). Doanh thu năm 2019 đạt 86.675 tỷ, đến năm 2020 chỉ còn 74.848 tỷ đồng. 

PVN đã đưa ra hàng loạt lý do vì sao nhà máy lọc dầu Nghi Sơn chưa đem lại hiệu quả kinh tế như mong đợi. Trước đó, nhà máy lọc dầu Nghi Sơn từng được kỳ vọng sẽ làm thay đổi bộ mặt kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, những gì đang xảy ra hiện nay lại đang đi ngược hoàn toàn. 

Theo lý giải của PVN, Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn được đưa vào vận hành thương mại trong bối cảnh toàn thế giới có xu thế dịch chuyển nguồn năng lượng mạnh mẽ (năng lượng tái tạo, thay thế động cơ đốt trong bằng động cơ điện nên nhu cầu xăng dầu giảm), thị trường biến động bất lợi, biên lợi nhuận chế biến của ngành lọc dầu giảm mạnh và tác động của dịch bệnh Covid - 19 đã làm ảnh hưởng lớn tới hiệu quả sản xuất kinh doanh của nhà máy.

Ngoài ra, công tác quản trị của NSRP do phía nước ngoài điều hành còn nhiều bất cập góp phần vào các khó khăn về tài chính hiện nay của NSRP. Do đó, việc tái cấu trúc tổng thể NSRP là nhu cầu cần thiết và cấp bách.

Hiện, PVN đã đạt thoả thuận với các bên và thống nhất hỗ trợ nguồn lực tài chính ngắn hạn thông qua gia hạn cơ chế RPA và thanh toán sớm (Early Payment) hợp đồng FPOA để giúp NSRP cải thiện dòng tiền, phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh trong thời gian hoàn thiện phương án tái cấu trúc.