Hà Nội đã bắt đầu vào mùa sen
Câu nói “Hoa đầu mùa bao giờ cũng đẹp. Nắng đầu mùa bao giờ cũng say” của người xưa đến nay vẫn đúng. Còn vài tuần nữa mới đến chính vụ sen nở nhưng trên nhiều tuyến phố của Hà Nội đã xuất hiện những bó hoa sen hồng, sen trắng tinh khôi trên những xe bán hoa rong ruổi qua khắp con phố. Cũng như mọi năm, dù giá sen đầu mùa khá đắt đỏ nhưng loại hoa này vẫn được nhiều người yêu mến vì vẻ đẹp tao nhã, thanh thoát ít loại hoa nào có được.
Xưa hồ đầm nào ở Hà Nội cũng trồng sen. Phía Bắc có hồ Tây, phía Nam có hồ Vọng và hồ Thịnh Liệt, phía Tây Nam có hồ Liên Trì (tương ứng phố Nguyễn Gia Thiều, Trần Quốc Toản, Nguyễn Du), phía Tây có hồ Ngọc Khánh, Giảng Võ… Thậm chí chùa Bái Ân (tương ứng với Bưu điện Bờ Hồ hiện nay) trồng sen nhiều đến mức dân chúng gọi luôn bằng tên khác là chùa Liên Trì (hồ sen). Nhưng sen nhiều nhất là ở Tây Hồ. Sen Tây Hồ qúy vì bông lớn khi nở to như hai bàn tay mở, cánh mỏng mịn như lụa, có trăm cánh (còn được gọi là Bách Diệp) xếp lớp bao bọc lấy nhụy, đài và gạo, giữ cho sen mùi thơm thuần khiết, ngát đượm.
Ít có loài hoa nào mà tất cả bộ phận đều có thể sử dụng như hoa sen
Trà ướp hương sen Tây Hồ là một thức uống tao nhã trong văn hóa trà người Hà Nội. Không biết từ bao giờ, nghệ thuật ướp trà sen Hồ Tây đã trở thành nét đẹp văn hóa, mang hương vị đất Hà Thành. Trà sen quý bởi được ướp hương sống trong loài hoa sen trăm cánh. Để có chén trà thơm hội tụ tinh hoa của đất trời phải trải qua những công đoạn kỳ công của những người làm trà sen nơi đây.
Ngoài ra, các làng có sen không bao giờ bán hết hoa, họ dành lại một phần để lấy hạt vì khi tháng ba ngày tám, hạt sen có thể nấu độn với cơm. Hạt sen còn để nấu chè và bán cho các nhà làm mứt. Tâm sen phơi khô để nấu nước chữa chứng mất ngủ rất hiệu nghiệm. Ở nhiều địa phương, người ta chỉ dùng hạt, củ, tâm sen, nhưng ở Hà Nội cây sen gần như không bỏ đi thứ gì. Đầu mùa thu, dân các làng trồng sen hái lá già bán cho các bà, các cô làng cốm Vòng.
Cốm đầu nia gói trong lá sen già thì không gì bằng vì 2 mùi quyện vào nhau tỏa ra hương thơm thanh dịu trong tiết thu nhạt nắng. Dân làng Tương Mai thường dùng lá sen non gói xôi lúa, xôi không dính lá mà mùi lá thơm kích thích vị giác của người ăn. Với làng chuyên bán cà muối Hạ Đình, khi gánh cà vào phố bán, ban đầu họ gói bằng lá bàng. Nhưng sau bị các bà, các cô chê không đẹp nên chuyển sang gói bằng lá sen, vừa gọn mà nước cà không chảy ra tay.
Từ lâu hoa sen đã trở thành biểu tượng của người Hà Nội
Theo thời gian, nhiều hồ ao bị lấp để mở rộng phố nên sen cũng không còn. Dù sen ít hơn, nhưng người Hà Nội và sen vẫn quấn quýt. Có người dân sống ở khu B tập thể Kim Liên yêu sen đến mức căn phòng chỉ có hơn 20m2 nhưng đào hồ nhỏ giữa nhà trồng sen. Để có ánh sáng cho sen phát triển, ông còn thiết kế dàn đèn. Mùa hoa nở, ông ngóng từng ngày, khi những cánh sen mở ra ông bỏ vào đó ít trà rồi gói lại để ướp, rồi pha chè, nhâm nhi ngắm những bông còn lại. Kể cũng lạ. Vào mùa sen nở, những người yêu loài hoa này lên tận hồ Tây, vừa tận hưởng mùi thơm, vừa mua được những bông mà họ cho là đẹp nhất.
Mai Quỳnh
THSP
