Đám cưới người Dao Đỏ ở cao bằng

                     ĐÁM CƯỚI NGƯỜI DAO ĐỎ ở Cao Bằng  

     Người Dao ở Cao Bằng có hai nhánh Dao đỏ và Dao tiền. Người Dao sống ở ven chân núi, nghề chủ yếu là làm nương chăn nuôi gia súc gia cầm. Người Dao ở Cao Bằng là một trong những tộc người còn ít nhiều giữ được những nét sinh hoạt văn hoá truyền thống, đặc biệt là trang phục.Trang phục nam nữ người Dao Đỏ chủ yếu là màu đen. Riêng quần áo nữ có nổi thêm gam màu đỏ được thêu, khâu rất công phu: Ngực áo có hai hàng hoa bằng len màu đỏ tươi, phía sau có miếng vải lót vai may nẹp vải đỏ đen khá cầu kỳ, áo dài quá gối, có thắt lung buộc ngang bụng, quần ống rộng gấu quần, cũng như  đuôi thắt lưng được thêu chỉ đỏ trên nền vải đen rất công phu. Đầu đội khăn xếp rộng vành, vòng ngoài cùng của khăn được trang trí bằng khoanh vải ô đỏ, ô đen, đuôi vành khăn để một đoạn tua ruac hỉ đỏ để vắt lên trên đầu. đỉnh đầu được che bởi một buông vải đen nhỏ. Chân đi hài màu đen mũi hài uốn cong hình con thuyền có thêu chỉ xanh đỏ vòng theo mép hài. Nữ giới thường có thêm chiếc túi cũng gam vải đen, hai góc túi thêu chỉ đỏ. kích thước túi thường 25cm x 35cm miệng túi được luồn dây kéo túi lại. Phụ nữ Dao đỏ khi đi lấy chồng thường sắm bộ trang sức gồm :Vòngđeo cổ từ 5 đến 7 vòng, vòng đeo cổ xếp theo thứ tự từ nhỏ đến to, vòng tay 2 đến 3 chiếc, dây xà tích treo bên hông có chùm hoa bạc. Tất cả bộ trang sức đều bằng bạc trắng, nặng đến 7 ki lô gam. Trang phục nam cũng đơn giản, gam màu đen, áo bà ba đen khuy vải tròn, quần ống rộng, dầu đội khăn xếp rộng vành. Lễ cưới truyền thống của người Dao ĐỏTrước khi đám cưới, cha mẹ người con trai trực tiếp đi sang gia đình nhà gái dạm hỏi cưới con dâu, tuy nhiên nếu dọc đường có việc không hay xẩy ra như: Cây đổ chắn ngang đường, trời mưa dông sấm sét hoặc gặp điều gì đó không hay họ cho rằng như vậy sẽ không suôn sẻ nên quay về nhà để lần sau xem ngày rồi đi tiếp, cũng có thể gia đình nhà trai sẽ không hỏi cô gái đó làm dâu nữa. Nếu mọi điều tốt đẹp, nhà trai lấy mệnh cô gái đọ tuổi với con trai thấy hợp thì tiến hành lễ ăn hỏi.Lễ ăn hỏi:Lễ ăn hỏi nhà trai mang gà rượu thịt sang nhà gái, đưa đồng bạc trắng tuỳ từng địa phương số tiền thách cưới được tính qui ra từ 20 hoặc 30 đồng bạc hoa xoè . Số bạc này nhà gái dùng để chuẩn bị quần áo tư

trang để cô dâu về nhà chồng. Từ khi ăn hỏi  đến khi cưới khoảng 1 năm để cô gái thêu thùa quần áo cưới. Báo hỉ: Để báo hỉ cho khách đến dự cưới, họ dùng vỏ quả bầu khô cắt ra từng mẩu nhỏ như hạt bầu nhuộm màu hồng. Người thân thường cho hai hạt (nghĩa là người được nhận hạt vỏ bầu này được mời thêm một người nữa, thường là vợ, hoặc chồng). Bao nhiêu khách thì chuẩn bị bấy nhiêu hạt. Việc dùng vỏ quả bầu cắt nhỏ để báo hỉ có liên quan đến sự tích chuyện nạn hồng thuỷ của người Dao. Ngày xa xưa có hai anh em mồ côi cha mẹ, một năm nọ hạn hán kéo dài mọi vật trái đất khô héo, kế đó trời lại mưa, mưa kéo dài hàng mấy tháng trái đất ngập chìm trong nước. Khi nước dâng lên hai anh em nhà nọ chui vào quả bầu nổi lênh đênh, nhờ đó mà thoát nạn. Trái đất không còn ai hai người đánh lấy nhau sinh ra một bọc, hai anh em băm bọc đó ra vứt bốn phương, hôm sau những miếng thịt đó trở thành người mang nhiều họ . Việc dùng vỏ bầu báo hỉ của người Dao có nghĩa anh em chung một nguồn từ quả bầu mà ra. Lễ cưới:  Người Dao thường tổ chức cưới chủ yếu là bên nhà trai. Bên nhà gái báo cho bên trai số khách đến dự cưới là bao nhiêu,(thường là 100- 120 người ) để nhà trai chuẩn bị cỗ và thịt rượu cho thông gia nhà gái. Số thịt rượu làm quà cho khách sui gia sau khi họ dự đám cưới ra về là mỗi người 1 kg thịt lợn, 1 chai rượu. Ngày cưới: Đoàn nhà gái đưa dâu sang nhà trai gọi chung là đoàn SănCha  (thông gia) từ trẻ đến già ăn mặc chỉnh tề theo trang phục truyền thống. Sau khi ăn uống đoàn đưa dâu đứng trước bàn thờ tổ tiên, hai ông quan lang hai bên thưa với tổ tiên việc cưới của gia đình và xin phép đượcđưa đón dâu sang nhà trai. Cô dâu mặc trang phục ngày cưới, đầu chùm chiếc khăn đỏ to che kín mặt. Trong khi làm lễ cô dâu quay mặt ra phía cửa. Cô phù dâu bên cạnh cầm ô che cho cô dâu đi đường và phụ giúp cô dâu trong quá trình hành lễ từ nhà gái sang nhà trai. Trong đoàn Săn Cha có một người thổi Phằn tỵ (kèn). Trên đường đi qua các bản người thổi kèn thổi các bài ca chào bản, chào mường, mừng cưới… tiết tấu vui vẻ. Đến nhà trai: Đoàn Săn Cha dừng chân cách nhà trai một quãng. Nhà trai kê sẵn bàn ghế ra, thuốc, trà, rượu mời đoàn Săn Cha đang dừng chân đợi giờ vào nhà. Đội nhạc lễ nhà trai gồm trống, thanh la, kèn, hai chũm choẹ gồm một to và một nhỏ. Trước khi ra cửa đón dâu, đội nhạc lễ thổi những bài ca mừng cưới vòng ba lần trong nhà sau đó ra ngoài đón đoàn Săn Cha nhà gái. Người thổi kèn đôi bên thổi bài chào đón khách và đưa cô dâu cùng đoàn Săn Cha vào nhà.

Lễ trừ tà: Người Dao quan niệm khi cô dâu đi đường có thể ma quỷ,ngoại thần bám theo nên trước khi vào nhà thày Tào phải làm lễ trừ tà ma quỷ. Mục trừ tà như sau: Trước cửa nhà trai để sẵn một chậu nước trên miệng chậu đặt một con dao to, bên cạnh đặt một đôi dày mới, ba cành đào hoặc ba cọng gianh tươi (dùng để đuổi tà) cô dâu được phù dâu che ô và dắt vào trước cửa nhà, cô dâu vẫn quay mặt ra ngoài cửa. Thầy Tào miệng ngậm nước thổi phù nước ra phía cửa, đoạn cầm ba nhành đào phi từ trong nhà qua đầu cô dâu. Cô dâu bước vào nhà dừng chân trước chậu nước,  phù dâu bỏ đôi hài cũ cô dâu ra, cô dâu dơ chân lên chậu nước, con dao đặt trên chậu nước được bỏ ra, một em bé trai hoặc gái nhà trai rửa chân và đeo hài mới cho cô dâu. Cô dâu được đưa vào buồng, chậu nước đựơc bê vào đặt dưới gầm giường cô dâu để đó ba ngày mới đổ đi. Đám cưới đươc tổ chức hai ngày hai đêm. Đêm đó, các cô gái chàng trai đôi bên được dịp trổ tài hát Páo Dung. Khi đoàn Săn Cha ra về nhà trai biếu mỗi người một ki lô gam thịt lợn và một chai rượu. Lễ lại mặt: Sau ngày cưới ba hôm, cô dâu cùng chú rể và đoàn nhà trai lại sang nhà gái làm lễ lại mặt. Đoàn gồm đôi vợ chồng trẻ, một số thanh niên nam nữ. Nhà trai mang theo 20 ki lô gam thịt lợn (đã luộc chín), rượu, gạo mời cơm họ hàng bà con thân cận của nhà gái. Đám cưới là một trong những sinh hoạt văn hoá truyền thống của người Dao Đỏ trong đó chứa đựng những giá trị về văn hoá, về lịch sử, và giá trị về giáo dục. Đến nay, dân tộc Dao đỏ hầu như vẫn giữ được nét truyền thống về tục lệ cưới xin. Tuy vậy nhiều vùng đã không còn giữ được nét truyền thống văn hóa lâu đời đó vì còn phụ thuộc vào các yếu tố như: Hoàn cảnh kinh tế gia đình không đáp ứng được. Do đó việc bảo tồn những giá trị văn hoá cổ truyền của dân tộc Dao đỏ là việc làm cần thiết của các cấp các ngành nhằm góp phần làm phong phú những sinh hoạt văn hoá của  tộc người Dao đỏ trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam