Việc cha mẹ cần làm khi phát hiện con có “dấu hiệu” nghiện ma túy?

Nguyên nhân dẫn đến học sinh sa ngã vào ma túy thường được cho là do tâm lý học sinh dễ bị kích động; chưa có bản lĩnh tự chủ trong cuộc sống, dễ bị rủ rê, lôi kéo và thiếu sự giám sát chặt chẽ của gia đình, nhà trường.

Đầu tiên là tò mò "thử một lần cho biết", rồi lần 2, lần 3, dẫn đến nghiện và lệ thuộc vào ma túy lúc nào không hay. Khi đã lệ thuộc vào ma túy, các em bị kẻ xấu sai khiến trộm cắp, trấn lột, thậm chí phạm tội hình sự để có tiền hút, chích.

Với các bậc làm cha, làm mẹ, việc phát hiện những dấu hiệu sớm các con sử dụng ma túy, nghiện ma túy rất quan trọng. Điều đó sẽ giúp việc tiên lượng về kết quả điều trị, cũng như các biện pháp cần thiết tiếp theo. Thời gian điều trị cách sử dụng ma túy… sẽ chi phối phương thức điều trị.

Đối với người nghiện ma túy, biểu hiện sẽ không giống nhau nhưng với học sinh – kinh tế đang phụ thuộc hoàn toàn gia đình thì “nhu cầu chi tiêu bất thường” là dấu hiệu rất đáng lưu tâm.

Khi nhu cầu chi tiêu của con ngày càng tăng và không giải thích được lý do chi tiêu vào việc gì. Một số các con thường hay nói dối cha mẹ xin tiền mua sách, học thêm, sửa xe, sinh nhật… Thậm chí, có em ăn trộm tiền, ăn cắp đồ đạc trong nhà đem bán, cầm cố để có tiền là những dấu hiệu rất bất thường, cha mẹ tuyệt nhiên không thể bỏ qua.

Cha mẹ cần dành thời gian xác minh việc chi tiêu của con có phù hợp, đúng như các con nói hay không. Có thể đến nơi con học thêm, xem mức thu và đóng tiền, không đưa tiền cho con. Các khoản thu ở trường, ở lớp cha mẹ cần liên hệ trực tiếp với thầy cô giáo chủ nhiệm, ban phụ huynh để hỏi và nộp trực tiếp. Nếu quá bận rộn, yêu cầu con lấy hóa đơn, biên nhận.

Chỉ đưa tiền cho con chi tiêu hàng ngày ở mức độ tối thiểu, không đưa tiền cho con chi tiêu trong nhiều ngày, tốt nhất nên lo việc ăn uống cho con tại nhà, hạn chế ăn hàng quán. Các con xin tiền mua qua sinh nhật, quần áo, sách vở… bố mẹ có thể đi cùng.

Cha mẹ cũng đừng nhầm lẫn và không thể chủ quan khi tính tình con bỗng thay đổi bất thường theo chiều hướng xấu. Cũng có thể đó là dấu hiệu của tuổi dậy thì nhưng khi nó “cực đoan” như thường xuyên cáu bẳn, giận giữ vô cớ, lầm lì ít nói, hay nói dối, thích nghe nhạc sàn. Con ngại tiếp xúc với bố mẹ và người thân cũng như bạn tốt, không thích các hoạt động vui chơi lành mạnh và cả hỗn láo với người lớn khi không được đáp ứng nh cầu nào đó.

Khi thấy tâm lý của con “bất thường”, cha mẹ cần gần gũi, trò chuyện để tìm hiểu nguyên nhân do đâu? Do sức khỏe hay bị sốc tâm lý. Nếu bị sốc tâm lý, cha mẹ thử liên hệ xem thời gian vừa qua có gây ra cú sốc gì cho con không. Những người thân như ông, bà, cô, dì, chú, bác… có việc gì ảnh hưởng đến con không?

Cha mẹ cũng nên liên hệ với thầy cô giáo để cập nhật tình hình học tập, sinh hoạt của con ở trường lớp. Gặp gỡ bạn bè của con để tìm hiểu. Ngoài ra, có thể kiểm tra điện thoại, máy tính của con để xem các cuộc gọi đến, gọi đi, tin nhắn hoặc trong ba lô có gì bất thường.

Nên đưa con đi chơi, về quê thăm ông bà, chú bác, đi du lịch… thông qua các hoạt động để cha mẹ có điều kiện gần gũi, chuyện trò, khơi gợi để con bộc lộ những vấn đề của bản thân. Tuyệt đối, không nổi nóng, mắng chửi khi con có những biểu hiện chống đối, không vâng lời.

Một trong những biểu hiện của người nghiện ma túy là nếp sinh hoạt thay đổi, sống buông thả. Thường thay đổi giấc ngủ như thức đêm ngủ ngày hoặc thức thâu đêm suốt sáng, trong khi sinh hoạt luộm thuộc, ngại tắm nhưng thích la cà quán sá, đi bar. Đặc biệt khi phát triện trong ba lô, cặp sách có giấy bạc, bật lửa, chai nước, ống hút… cha mẹ lập tức “điều tra” để tìm ra vấn đề.

Khi con bỗng thay đổi lối sinh hoạt theo hướng xấu, cha mẹ cần phân tích cho con sự cần thiết của làm việc, học hành, sinh hoạt phải có giờ giấc, khoa học, phải lên kế hoạch cụ thể. Nến con không có sự cố gắng, không thay đổi, cha mẹ cần nghĩ đến việc con em mình có thể đã sử dụng và nghiện ma túy.

Đặc biệt cha mẹ cũng lưu tâm khi sức khỏe con giảm sút nhanh, sút cân trông thấy, mất ngủ, ngáp vặt, nổi da gà, hay bị toát mồ hôi, ngủ gà ngủ gật trong khi khả năng lao động kém, hiệu quả lao động, học tập giảm sút. Hay lén lút gặp bạn bè ở nơi vắng người, hàng quán, địa điểm phức tạp về ma túy, vũ trường… Con cũng thay đổi nhóm bạn chơi hay có hành vi lấm lét, thiếu trung thực.

Tuy nhiên, trên đây chỉ là những “dấu hiệu” của người nghiện. Có những dấu hiệu “khẳng định” con đã nghiện ma túy như xuất hiện “hội chứng cai” hoặc các biểu hiện kích động, loạn thần không kiểm soát được hành vi, nhận thức hoặc cảm xúc, nặng hơn là những rối loạn tâm thần. Xét nghiệm tìm chất ma túy trong nước tiểu hoặc trong máu.

Khi đã xác định con mình nghiện ma túy, theo một hướng dẫn từ Viện Nghiên cứu tâm lý người nghiện ma túy (PSD), đầu tiên nhất là các bậc làm cha, mẹ phải nhìn thẳng vào vấn đề, bình tĩnh xử lý. Nếu bạn lập tức phản đối gay gắt, giận dữ thì cha mẹ sẽ không nhận được gì ngoài sự thất bại. Sau đây là gợi ý một số cách ứng xử mà các bậc cha mẹ nên làm khi biết con sử dụng ma túy.

Cha mẹ cần thẳng thắn ngồi trò chuyện cùng con và tìm ra những trường hợp đã từng sử dụng chất ma túy này. Thông thường, các bạn trẻ thường phản ứng bằng cách phủ nhận việc mình sử dụng ma túy, hoặc đưa ra những lý do biện minh.

Lúc này, cha mẹ hãy phân tích cho con nghe về tác hại và những hậu quả lâu dài của việc sử dụng các chất gây nghiện. Bên cạnh đó, luôn phải nhấn mạnh với con về việc cha mẹ sẽ đồng hành với con, giúp con vượt qua trạng thái tinh thần. Hãy thực sự là chỗ dựa cho con, chứ không nên là nơi khiến con sợ hãi.

Cần phải nghiêm khắc để con biết hành động của mình là sai phạm nghiêm trọng. Tuy nhiên, nghiêm khắc ở đây không phải là thể hiện sự quyền uy và áp đặt con theo cách sống do cha mẹ đề ra. Phải nói làm sao để con nghe lời. Trước tiên, cần lắng nghe tâm sự của con, biết nguyên nhân sâu xa và định hướng cách giải quyết cho con tự nguyện nghe theo, chứ không vội vã ép buộc con, dễ dẫn đến con có những suy nghĩ tiêu cực.

Sau khi phát hiện con sử dụng ma túy, cha mẹ cần thường xuyên giám sát con nhưng cũng không quá kiểm soát. Thường xuyên kiểm tra nơi con sẽ giấu ma túy là rất quan trọng, nhưng khi phát hiện phải thật bình tĩnh, chứ không nên trách phạt con. Đồng thời, tạo ra những khoảng không gian để nghe con tâm sự, từ đó gần gũi, chia sẻ với con về vấn đề ma túy.

Khuyến khích con tham gia các hoạt động xã hội. Khi con đã thừa nhận việc sử dụng ma túy và đang nhận sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý, cha mẹ cần dành nhiều thời gian hơn bên con. Đồng hành cùng con trong các hoạt động, để nắm bắt tinh thần, cùng con vượt qua giai đoạn khó khăn, tránh sự xa cách khiến con trượt dài hơn nữa. Khi chúng được sống trong sự đam mê lành mạnh, loại bỏ các ý nghĩ tiêu cực, chúng sẽ dần quên "cái chết trắng".

Cha mẹ cần đưa con bạn đi trị liệu. Hãy đưa con bạn đến gặp những chuyên gia tâm lý có kinh nghiệm làm việc với thanh thiếu niên để nhận được tư vấn, nếu con đã nghiện hãy đến những trung tâm cai nghiện có uy tín, chất lượng. Không bao giờ quá sớm để nói với trao đổi với con bạn về ma túy và những  ảnh hưởng của nó đến sức khỏe và cuộc sống.

Việc cha mẹ cùng con gỡ rối những vướng mắc sẽ tránh được những hậu quả đáng tiếc, đồng thời cải thiện và thắt chặt hơn mối quan hệ về sau giữa cha mẹ và con. Quá trình đồng hành cùng con khi cai ma túy và tái hòa nhập cộng đồng luôn cần cha mẹ kề vai, sát cánh.

 Đặc biệt, cha mẹ cũng cần phải có những kiến thức và kỹ năng đầy đủ, chính xác về ma túy. Bởi nếu không có sự hiểu biết, cha mẹ sẽ không thể truyền đạt lại cho con; nếu cha mẹ hiểu không đúng khi truyền đạt cho con sẽ khiến con hiểu sai và có nhận thức sai lệch về ma túy, điều này là vô cùng nguy hiểm.

Trên thực thế, có nhiều kênh thông tin tài liệu giúp các bậc phụ huynh tìm kiếm những vấn đề liên quan đến ma túy như: internet, báo chí, truyền hình, các cuộc thi, các buổi tập huấn, nói chuyện về ma túy…Tuy nhiên, có nhiều lúc, việc thu nhận kiến thức ma túy trên các kênh thông tin này rất khó khăn vì lượng thông tin quá lớn, nhiều thông tin không phải nguồn tin chính thống, mang tính chất truyền miệng và chưa được kiểm chứng.

Nhận thấy rõ vấn đề này, mong muốn cùng các bậc phụ huynh hỗ trợ con em phòng, chống ma túy hiệu quả, Viện nghiên cứu tâm lý người sử dụng ma túy (PSD) đã cho ra mắt Bộ tài liệu “Kỹ năng phòng, chống ma túy” sau 5 năm “thai nghén”. Bộ tài liệu gồm 4 cuốn dành cho 4 đối tượng (học sinh, phụ huynh, giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục) đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo thẩm định.

Trong 4 cuốn tài liệu này, cuốn “Kỹ năng phòng, chống ma túy dành cho cha mẹ học sinh” đóng vai trò như một cuốn cẩm nang về phòng chống ma túy dành cho các bậc phụ huynh, cung cấp thông tin cơ bản nhất về ma túy; hướng dẫn cha mẹ kỹ năng giúp con em mình thoát khỏi những nguy cơ liên quan đến ma túy (vận chuyển, tàng trữ, buôn bán, sử dụng trái phép chất ma túy).

Ngoài ra, phần cuối cuốn sách cũng cung cấp cho cha mẹ thông tin hữu ích về pháp luật, những quy định cụ thể về hành vi liên quan đến ma túy. Trong đó, các điều luật chỉ rõ các mức độ xử lý cụ thể nếu như người vi phạm là học sinh trung học. Từ đó, cha mẹ sẽ có cái nhìn bao quát, hiểu biết hơn để hỗ trợ con/em mình phòng, chống ma túy hiệu quả.