Bưởi Đoan Hùng - sản vật quý vùng đất Tổ

Nguồn gốc bưởi Đoan Hùng

Nhắc đến mảnh đất Đoan Hùng (Phú Thọ) - vùng đất gắn liền với chiến thắng sông Lô lịch sử trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp; ai cũng phải thầm thương, trộm nhớ về giống bưởi quý được trông giữ hàng trăm năm nay đó là bưởi Phủ Đoan.

Bưởi Đoan Hùng còn được gọi là bưởi Phủ Đoan. Đây là một loại cây được trông lâu năm cho quả hình cầu dẹt và có trọng lượng chưa đến 1 kg. Khi bưởi chín sẽ cho màu vàng sáng, tép nhỏ, vỏ mềm héo, mọng nước ăn ngọt và thanh mát. Đặc biệt hơn, đây là đặc sản trứ danh của vùng quê đất Tổ và có thể bảo quản được vài tháng đến nửa năm. Ngay cả khi giống bưởi này dù để héo khô khi bổ ra sẽ vẫn ăn ngon và thơm mát, giữ được hương vị ngọt ngào.

Lịch sử bưởi Phủ Đoan gắn liền với lịch sử bưởi tiến Vua thời xưa tại làng Đại Minh - Yên Bình - Yên Bái. Trước kia, làng Đại Minh đã được người dân phát hiện có giống bưởi quý ở trên núi và họ đã đem cây về trong tại vườn nhà. Đó chính là dòng bưởi sửu, múi dài, quả to, mọng nước ăn có vị thơm ngọt thanh. Giống bưởi quý ấy có niên đại từ 300 - 400 năm tại vùng đất Đại Minh.

Cứ vào mùa bưởi hàng năm, người dân Đại Minh lại chọn những trái bưởi to đẹp, mọng vàng để cung tiến cho Vua, coi đó như một thứ của ngon vật lạ của của quê hương mình. Về sau, người dân ở Đoan Hùng đã đến Đại Minh xin giống bưởi quý về trồng ở đất Chí Đám. Không ngờ, bưởi sửu này hợp thổ nhưỡng, hợp lòng người đã bén rễ sinh sôi, đơm hoa kết trái ở vùng đất Đoan Hùng hàng trăm năm nay.

Theo thời gian, dù vào những thời điểm khó khăn nhất của cuộc sống, chiến tranh, bão lụt, mất mùa, người dân ở đôi bờ sông Lô vẫn kiên trì giữ cho đất mình giống bưởi quý. Mỗi năm lại nhân giống thêm nhiều gốc bưởi. Dần dần, nhiều vườn bưởi được mọc lên, quả ăn không hết, người dân mang bán tại chợ phiên, ven quốc lộ hoặc gửi về bán ở miền xuôi. Nhờ thế, khắp các vùng ở miền Bắc, miền Trung đều biết đến danh tiếng giống bưởi quý của Đoan Hùng.

Điều kỳ lạ ở chỗ, bưởi Đoan Hùng Phú Thọ chỉ cho ra nhiều trái, quả mọng, múi thơm ngọt nếu được trồng tại vùng đất ở những xã ven dòng sông Lô. Nếu đem đi nơi khác để trồng thì cây sẽ bị cằn cỗi, cho quả ít, không ngọt thanh như bưởi trồng ở Đoan Hùng.

Hiện nay, ở Đoan Hùng vẫn còn giữ được 2 giống bưởi quý là bưởi Chí Đám và bưởi Bằng Luân. Cách đây khoảng 300 năm, bưởi Bằng Luân được trồng nhiều nhất tại 2 xã Quế Lâm và Bằng Luân thuộc huyện Đoan Hùng. Bưởi Chí Đám lại ưa đất phù sa gây giống cây bưởi từ nhà lão nông tên Sửu từ 200 năm nên gọi là bưởi Sửu

Tại sao bưởi Đoan Hùng nổi tiếng khắp 4 phương?

Cây bưởi Đoan Hùng gắn bó sâu nặng với cuộc sống của người dân nơi đây. Để có được những quả bưởi vàng, người trồng bưởi đã dành cả tấm lòng, tâm sức của mình cho những mùa bưởi. Ngay từ khi bưởi trổ hoa thì việc chăm sóc bưởi đã vô cùng dày công và tỉ mỉ. Các công đoạn như thụ phấn cho bưởi, cắt tỉa những quả nhỏ, tưới nước, bón phân và diệt sâu bọ cho bưởi được người nông dân không quản một nắng hai sương. Mỗi gốc bưởi có tuổi từ 10 - 15 năm đều cho từ 250 - 300 quả.

Bưởi Đoan Hùng nổi khắp các tỉnh thành miền Bắc và nhiều địa phương khác vì giống bưởi này có nhiều điểm khác biệt so với các giống bưởi quý khác ở cả nước là: bưởi tuy nhỏ nhưng thon tròn, vỏ mỏng, múi lại dày, tôm mọng nước. Bưởi Đoan Hùng có vị thơm, vị ngọt thanh khiến ai được thưởng thức một lần cũng sẽ nhớ mãi.

Theo kinh nghiệm khi thưởng thức bưởi Đoan Hùng, Khi trái bưởi Phủ Đoan chính già thì người dân sẽ hái xuống, để một thời gian cho héo vỏ, lúc đó bưởi xuống nước ăn sẽ rất ngọt. Điều đặc biệt là quả bưởi Đoan Hùng có kích cỡ nhỏ, bề ngoài nhẵn, vàng ươm, có vị thơm tự nhiên, vỏ mỏng, róc múi, tôm bưởi căng mọng, ăn ngọt và thanh mát.

Vào những ngày mùa thu hái bưởi, người dân sẽ chọn lựa những trái bưởi đẹp nhất, vàng nhất, to nhất để dâng cúng các vị Vua Hùng, dâng cúng tổ tiên như là một sự tri ân công đức, hiếu lễ của mình đối với tổ tiên. Trong những dịp lễ hội đền Hùng, hay các hội chợ lớn, người dân Đoan Hùng sẽ lập lên những gian hàng đặc sản bưởi Đoan Hùng để giới thiệu cho du khách thập phương biết đến và được thưởng thưởng trái bưởi quý hiếm này. Đây chính là đặc sản, là niềm tự hào và ghi dấu ấn sinh động về miền hoa thơm trái ngọt của vùng quê đất Tổ.

Đặc biệt trong những ngày đầu Xuân 2022, bưởi Đoan Hùng đã lần đầu tiên xuất ngoại sang Nga. Sự kiện quả bưởi Đoan Hùng xuất ngoại đã ghi dấu ấn đặc biệt trong quá trình bảo tồn, gìn giữ và chăm sóc giống bưởi quý của huyện Đoan Hùng. Đồng thời, việc xuất khẩu quả bưởi không những tạo động lực lớn đối với người trồng bưởi, mà còn tạo cơ hội lớn trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương thời kỳ hội nhập.

Bưởi Đoan Hùng Phú Thọ thu hoạch vào thời gian nào?

Bưởi Đoan Hùng Phú Thọ thường thu hoạch vào khoảng tháng 8 âm lịch hằng năm. Đây là khoảng thời gian này bưởi cũng bắt đầu chín và người dân sẽ thu hoạch bưởi từ mùa thu cho đến cuối năm. Tuy nhiên, với những gốc bưởi lâu năm thì thường quả sẽ để thu hoạch vào tháng 12 âm lịch hoặc lâu hơn nữa. Bưởi này càng lâu năm và để lâu càng ngon và ngọt hơn nhiều so với lúc mới thu hoạch.

Hành trình thu hoạch cũng vô cùng đơn giản. Sau một quá trình chăm sóc thì bưởi chín có màu vàng, đây là thời điểm thích hợp để hái chúng. Dùng kéo chuyên dụng để cắt cuống bưởi. Lưu ý sau khi cắt thì chúng ta nên bôi vào cuốn một ít vôi để phòng trừ những loại nấm gây hại đến sự phát triển của cây.

Hiện nay, bưởi được trồng nhiều nhất tại Đoan Hùng thuộc các xã: Bằng Luân, Chí Đám, Quế Lâm, Phúc Lai, Khả Lĩnh, Phương Trung, Yên Kiện. Đến nay, cả huyện có hàng trăm ha bưởi và được người dân trồng tại vườn nhà, bãi bồi, ven sông, chân đồi.

Bưởi Đoan Hùng niềm tự hào của người dân Phú Thọ

Bưởi Đoan Hùng được xem như là một loại quả quý và niềm tự hào của của người dân đất tổ Phú Thọ. Loại quả này không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn được bạn bè quốc tế biết đến bởi có hương vị đặc trưng, ngon ngọt bọng nước từ sâu bên trong những múi bưởi.

Do đó, bưởi Đoan Hùng còn mang đến giá trị kinh tế cao cho người dân Phú Thọ khi nhà nhà điều trồng loại quả này và xem đó như là một nguồn thu nhập chính cho gia đình. Không ai là không suýt xoa khi một lần nếm trải hương vị của những múi bưởi này mang lại. Vì Thế, nó lan tỏa thêm về ẩm thực và nét văn hóa vùng miền của mảnh đất Phú Thọ.

Ghé thăm huyện Đoan Hùng du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những vườn bưởi xum xuê trong sắc xanh bạt ngàn của cây lá. Mà Khi đến tham quan vườn bưởi, bạn còn được tìm hiểu quá trình trồng, chăm bón, thụ phân cho hoa và thu hoạch cùng với người nông dân.

Người dân nơi đây tận dụng hoa bưởi để chế biến thành những dòng sản phẩm lưu niệm khác phục vụ du khách như: tinh dầu hoa bưởi, chè ướp hương bưởi, hoa bưởi tươi...Và chắc chắn, bạn sẽ được tham quan tượng đài chiến thắng sông Lô và sẽ được nghe kể về trận chiến đấu oanh liệt, hào hùng giữa quân và dân ta chống thực dân Pháp.

Ngày nay, bưởi Đoan Hùng không chỉ là đặc sản của người dân vùng quê đất Tổ mà nó đã trở thành một món quà quê tự nhiên, an toàn và giản dị như chính người dân nơi đây. Chắc chắn, đây sẽ là một món quà tặng ý nghĩa dành tặng cho gia đình, bạn bè nếu bạn có dịp về đây tham quan đấy nhé.

Giá bưởi Đoan Hùng bao nhiêu?

Vì là loại trái đặc trưng và được cho là quý của mảnh đất tổ Phú Thọ nên giá của bưởi Đoan Hùng Phú Thọ cũng không hề rẻ. Tuy nhiên giá cả cũng khá phải chăng so với các loại bưởi khác được bày bán trên thị trường. Vì bưởi Đoan Hùng được phân chia các loại khác nhau theo độ tuổi nên giá cả cũng thay đổi theo tuổi thọ của từng loại bưởi. Giá bán giao động tầm 25.000 - 80.000 đồng/quả tùy loại.

Toàn huyện Đoan Hùng (Phú Thọ) hiện có trên 2.700 ha trồng bưởi, trong đó có hơn 1.400ha bưởi đặc sản, tập trung nhiều tại các xã: Chí Đám, Bằng Luân, Hùng Xuyên, Hợp Nhất, Vân Đồn, Tây Cốc… Sản lượng bưởi quả có sự tăng trưởng rõ rệt từ 11.000 tấn (năm 2016) lên đến 26.565 tấn (năm 2021).

Sản lượng bưởi quả có sự tăng trưởng rõ rệt từ 11.000 tấn (năm 2016) lên đến 26.565 tấn (năm 2021). Năm 2022 sản lượng bưởi quả ước đạt khoảng 29.000 tấn, tăng 18.000 tấn, giá trị sản phẩm ước đạt 350 tỷ đồng. Bình quân mỗi hecta bưởi cho thu nhập cao gấp 6 lần trồng lúa và gấp 30 lần trồng cây lâm nghiệp, gấp 5 lần trồng chè.

Năm 2006, bưởi Đoan Hùng được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp văn bằng chỉ dẫn địa lý công nhận là tài sản quốc gia, được Nhà nước bảo hộ vô thời hạn trên toàn lãnh thổ; đồng thời bưởi Đoan Hùng 3 lần được vinh danh là “Thương hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam”. Đây là bệ đỡ quan trọng giúp bưởi Đoan Hùng có cơ hội quảng bá thương hiệu, mở rộng thị trường.

Theo Thương hiệu Sản phẩm