Hành vi làm ăn chộp giật tác động xấu đến thương hiệu sầu riêng Việt Nam

Tranh mua, tranh bán sầu riêng

Phát biểu tại diễn đàn "Nhận diện thực trạng liên kết tiêu thụ, xuất khẩu sầu riêng 2023 và giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững ngành hàng sầu riêng Việt Nam", ông Nguyễn Hữu Chiến, Giám đốc hợp tác xã (HTX) Dịch vụ nông nghiệp Tân Lập Đông, huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk, cho biết chưa an tâm về tính bền vững trong công tác cấp, quản lý mã số vùng trồng.

Theo ông Chiến, một số đơn vị đứng chủ mã số vùng trồng nhưng chưa mua được sản phẩm từ mã số. Tuy nhiên, từ các mã vùng trồng này, một số đơn vị vẫn làm thủ tục xuất khẩu bình thường. Thứ hai, những mã số vùng trồng được làm chuẩn như nhật ký ghi chép, theo dõi, giám sát sinh vật gây hại có giá bán ngang bằng, thậm chí thấp hơn những đơn vị khác. Thứ ba, theo ông Chiến, việc tranh mua, tranh bán sầu riêng diễn ra thường xuyên, các doanh nghiệp trong nước đang "đánh nhau" và tự thua trên sân nhà.

Do các vấn đề trên, nên các thành viên HTX Tân Lập Đông mới chỉ đồng ý bán khoảng 20% sản lượng trong tổng số 1.400 tấn. Cùng với đó, HTX vấp phải tình trạng rất nhiều thương lái đến hỏi mua sầu riêng mà không quan tâm đến mã số vùng trồng. "Tôi hỏi tại sao sản phẩm đi xuất khẩu mà không quan tâm đến mã số, họ vỗ vai nói là việc mua bán mã số vùng trồng giờ quá đơn giản" - ông Chiến bức xúc.

Thông qua diễn đàn, ông Chiến đề nghị các cơ quan quản lý kiểm soát, giám sát chặt chẽ hơn nữa việc cấp, quản lý mã số vùng trồng, bởi có những đơn vị "không cần làm gì" vẫn tham gia vào chuỗi cung ứng. Cụ thể, doanh nghiệp trả giá nào, họ sẵn sàng trả cao thêm 2 giá (2.000 đồng/kg) để mua từ người dân.

Nêu thực trạng của ngành hàng sầu riêng tại khu vực Đông Nam bộ và Tây Nguyên, ông Lê Anh Trung, Giám đốc đối ngoại của Tập đoàn Vạn Hòa Holding (Thành phố Hồ Chí Minh), cho biết doanh nghiệp liên kết sản xuất với người nông dân, trong đó có chính sách đào tạo tập huấn, nâng cao năng lực sản xuất, xây dựng mã số vùng trồng, hỗ trợ vốn 50 triệu đồng/ha.

Trải qua các vụ sầu riêng ở vùng miền Tây, miền Đông lên Tây Nguyên, kế hoạch liên kết thất bại hoàn toàn và doanh nghiệp đang phải đi thu hồi vốn hỗ trợ nông dân.

“Tập đoàn có hợp đồng bao tiêu liên kết. Trong hợp đồng có đánh giá tỷ lệ quả, chốt giá trước 15 - 20 ngày để thu hoạch. Song, trước thời điểm thu hoạch 2 tháng, thương lái, 'cò' ồ ạt xuống các vườn để chốt, cọc hàng. Nông dân không chịu nổi khi sáng ông A. vào trả 90.000 đồng/kg, chiều ông B. lại trả 95.000, thậm chí 100.000 đồng/kg. Cứ thổi giá lên thôi”, ông Trung bức xúc.

Theo ông Trung, nếu giá thuận tự nhiên, việc mua bán vẫn diễn ra bình thường. Khi giá xuống, thương lái, 'cò' sẽ đề nghị xuống giá hoặc cứ duy trì neo trái ở vườn, điều này chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng tới người dân. Cuối cùng, nông dân vẫn chịu thiệt thòi.

Bắt tay hợp tác để xây dựng thương hiệu sầu riêng Việt Nam

Sầu riêng được dự báo sẽ tiếp tục lập kỷ lục xuất khẩu khi ngày càng có sự đầu tư các vùng trồng theo tiêu chuẩn cao để xuất khẩu sang Trung Quốc và nhiều thị trường có yêu cầu khắt khe khác.

Theo bà Nguyễn Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ Thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), Trung Quốc vẫn đang là nước tiêu thụ 90% lượng sầu riêng tươi xuất khẩu của nước ta. Dù là thị trường lớn nhất nhưng cũng có quy định cụ thể và chặt chẽ nhất đối với sầu riêng.

Nghị định thư về các yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với xuất khẩu sầu riêng tươi từ Việt Nam sang Trung Quốc đã được ký vào tháng 7/2022 và đến tháng 9/2022 đã xuất khẩu lô đầu tiên tại Đắk Lắk. Cho đến nay đã tròn một năm triển khai.

Cục Bảo vệ Thực vật đã nhận được thông báo của Tổng Cục Hải quan Trung Quốc (GACC) về trường hợp phát hiện một số lô hàng bị nhiễm đối tượng kiểm dịch thực vật trên sầu riêng và một số trái cây khác của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc.

Việc không kiểm soát hiệu quả các đối tượng kiểm dịch thực vật ngay từ vùng trồng và cơ sở đóng gói dẫn đến tình trạng các lô hàng không đáp ứng được quy định của Trung Quốc và làm mất uy tín hàng hoá xuất khẩu từ Việt Nam, thậm chí có nguy cơ mất thị trường xuất khẩu quan trọng này.

Phó Cục trưởng Nguyễn Thị Thu Hương cho rằng khi xuất khẩu hàng hóa sang Trung Quốc, thương hiệu của từng doanh nghiệp rất quan trọng. Theo lý thuyết, những lô hàng chộp giật, mạo danh sớm muộn cũng sẽ phá sản, chỉ có những đơn vị làm ăn uy tín mới có thể tồn tại.

Tuy nhiên thực tế hành vi làm ăn chộp giật đang ảnh hưởng các doanh nghiệp làm ăn uy tín, tác động xấu đến thương hiệu sầu riêng Việt Nam.

Bà Hương khuyến nghị những đơn vị, cơ sở vùng trồng nếu phát hiện có trường hợp mạo danh mã số vùng trồng, cần báo cáo ngay với chi cục bảo vệ thực vật địa phương để có giải pháp ngay bởi “không ai bảo vệ thương hiệu tốt hơn chính mình”.

“Hiện nay các đối thủ của chúng ta như Thái Lan, Malaysia, Philippines… liên tục đầu tư vào khoa học công nghệ. Họ đã xây dựng được thương hiệu và định vị, định danh trên thị trường quốc tế. Nếu chúng ta cứ ngủ quên trên chiến thắng, tự ru ngủ mình là số 1, duy nhất thì sẽ thua ngay từ lúc bắt đầu”, bà Nguyễn Thị Thu Hương nói.

Lãnh đạo Cục Bảo vệ Thực vật mong muốn trong thời gian tới, cả chuỗi giá trị ngành sầu riêng sẽ cùng nhau nâng cao trách nhiệm cộng đồng, tuân thủ đúng quy định của Việt Nam và các nước xuất khẩu, cùng nhau hợp tác và hỗ trợ để xây dựng thương hiệu sầu riêng Việt Nam.

Theo Thương hiệu và Sản phẩm