Chuỗi cung ứng lạnh – mắt xích quan trọng thúc đẩy xuất khẩu nông sản Việt Nam

“Chuỗi cung ứng lạnh” là mảng hoạt động logistics chuyên phục vụ, lưu trữ, vận chuyển các loại hàng hóa tươi sống có yêu cầu bảo quản lạnh như sản phẩm nông nghiệp, thủy hải sản, hàng đông lạnh chế biến, các sản phẩm dược phẩm. Về cơ bản chuỗi cung ứng lạnh gồm 2 hệ thống logistics chính là kho lạnh và hệ thống vận tải hàng lạnh như: xe tải, container lạnh, cùng một số thiết bị chuyên dụng giao nhận và kiểm tra hàng lạnh tùy thuộc vào yêu cầu của từng loại sản phẩm. Đây là hoạt động logistics mang lại lợi ích thiết thực nhất, gia tăng hiệu quả, giảm tổn thất trong chuỗi cung ứng hàng hóa tươi sống, bảo quản sản phẩm trong chế độ tự nhiên, không sử dụng các loại hóa chất.

Theo báo cáo mới nhất của Cục chế biến, hiện tại tỷ lệ tổn thất trung bình trong quá trình thu hoạch, chế biến, lưu trữ vận chuyển các sản phẩm nông sản Việt Nam là 25-30%. Đối với trái cây, rau quả mức độ tổn thất có thể lên đến 45%, đối với các sản phẩm thủy, hải sản là 35%...  một trong những nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ tổn thất lớn như vậy là do tiêu chuẩn cơ giới hóa và năng lực vận hành chuỗi cung ứng lạnh trong sản xuất, kinh doanh nông sản của Việt Nam còn thấp, theo đánh giá mới nhất của Ngân hàng Thế giới (WB) về chuỗi cung ứng nông sản Việt Nam. Trên thang điểm 100, Việt Nam hiện chỉ đạt 55,7 điểm về hoạt động chuỗi cung ứng, 60,6 điểm về quản lý chất lượng sản phẩm và 48,4 điểm về thương mại kinh doanh nông sản. 

Cùng với đó, không thể không nhắc đến vấn nạn khó kiểm soát của nhiều loại hóa chất đang được sử dụng trong chuỗi sản xuất, kinh doanh nông sản,  các hóa chất, chất bảo quản này thường độc hại nhưng giá rất rẻ, giúp nông sản giữ được vẻ tươi mới trong thời gian khá dài  đang hoành hành trên thị trường,  gây rất nhiều bức xúc, lo sợ cho người tiêu dùng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, phá hoại môi trường sản xuất…   

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia xuất nhập khẩu, để cải thiện thực trạng trên, đồng thời nâng cao chất lượng các sản phẩm nông sản đối với người tiêu dùng, đặc biệt là đáp ứng được các quy chuẩn an toàn thực phẩm ngày càng chặt chẽ của thị trường xuất khẩu, ngành nông sản, thực phẩm Việt Nam cần nhanh chóng phát triển chuỗi cung ứng lạnh. Các bên sản xuất nông phẩm, phân phối nông sản, các chuỗi nhà hàng và siêu thị cần hợp tác một cách chặt chẽ hơn với các bên dịch vụ chuỗi cung ứng lạnh tập trung vào các tiêu chí giá trị, chất lượng và mức độ xuyên suốt trên toàn chuỗi.

 Việc sử dụng chuỗi lạnh sẽ kéo dài thời gian sử dụng các mặt hàng nông sản, thủy sản, hoa quả… từ 2-3 ngày tới 7 ngày khi bảo quản tại nhà, cũng như tăng thời gian trưng bày tại cửa hàng từ 3 lên đến 7 ngày và làm giảm hao hụt từ 60-70 %, đồng thời có thể phục vụ xuất khẩu, vận chuyển hàng hóa nông sản đi những khoảng cách rất xa, mà không làm thay đổi chất lượng gốc của sản phẩm. tuyệt nhiên không sử dụng hóa chất. 

Với tình trạng biến đổi khí hậu nóng dần trong những năm gần đây, “chuỗi cung ứng lạnh” đang có cơ hội lớn mở rộng tiềm năng, ứng dụng trong nhiều lĩnh vực mới. Theo khảo sát của Công Ty Truyền Thông Tài Chính StoxPlus, với một nền kinh tế mà nông nghiệp đóng góp 16% GDP, chuỗi cung ứng lạnh là một trong những phân ngành logistics nhiều hứa hẹn nhất ở Việt Nam, WB cũng đánh giá tiềm năng phát triển của ngành logistics chuỗi cung ứng lạnh tại Việt Nam đứng thứ 17 trên toàn cầu. 

Tuy nhiên, hiện tại mới có một số ít doanh nghiệp tham gia vào thị trường này, nhưng chưa công ty nào cung cấp được chuỗi dịch vụ cung ứng đầy đủ. Nông sản của Việt Nam đã tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu nhưng mới chỉ dừng lại ở cung cấp sản phẩm nông nghiệp thô, trong khi giá trị gia tăng đối với hàng nông sản lại chủ yếu do khâu chế biến, bảo quản, lưu trữ, vận chuyển phục vụ hoạt động thương mại.

Tại Diễn đàn “Thúc đẩy sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản năm 2019” được tổ chức tại Hà Nội sáng 5/3, trong hàng loạt những vấn đề được nêu ra, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nguyễn Xuân Cường cũng đã khẳng định rằng, để thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp, Việt Nam cần phải đầu tư nâng cao năng lực chế biến, bảo quản, đóng gói nhãn mác để nâng cao giá trị nông sản, triển khai các giải pháp tận dụng tối đa cơ hội của cách mạng công nghiệp 4.0. Hy vọng, với định hướng cụ thể như trên, trong những năm tới điệp khúc “được mùa mất giá, được giá mất mùa” sẽ không còn nỗi lo lắng ám ảnh người nông dân Việt Nam. 

Quốc Cường – Tùng Dương

Theo Thời Đại